System oświaty w Polsce w dużym stopniu opiera się na mechanizmie egzaminowania. Przez cały rok uczniowie są oceniani, mają kartkówki i sprawdziany, a na koniec każdego etapu edukacji podchodzą do egzaminu zewnętrznego, do którego przygotowują się intensywnie przez ostatni rok nauki. Jak skutecznie pomóc uczniom w tych przygotowaniach? W jakim stopniu uczniowie mogą się przygotować sami, a jaka jest rola nauczyciela w tym procesie?

O pracy z klasami przygotowującymi się do egzaminów rozmawialiśmy z panią Violettą Kalką, nauczycielką z dwudziestoletnim stażem, coachem, autorką kursu internetowego „Jak przygotować ucznia do egzaminu maturalnego i gimnazjalnego. Warsztat motywacyjny i narzędziowy”.

Nauczyciel pracuje z tymi samymi uczniami w gimnazjum i liceum przez 3 lata, w technikum przez 4 lata. Czy przygotowania do egzaminu końcowego wpływają na sposób pracy z uczniem? Czy zmienia się jakoś perspektywa ucznia i nauczyciela?

Violetta Kalka: John Gardener powiedział, że „nadrzędnym celem systemu edukacji jest przeniesienie odpowiedzialności za kształcenie na jednostkę”. My, nauczyciele, jesteśmy nieustannie rozliczani z wyników egzaminów zewnętrznych, stąd nasza nadmierna troska o uczniów, którzy chwilami czują się osaczeni. Organizujemy dodatkowe zajęcia, czuwamy, testujemy. To wymuszanie działania przynosi często odwrotny skutek. Uczeń musi odkryć własne pobudki działania, znaleźć motywację w sobie, wiedzieć, że to jego wybór. Zamiast mówić mu, że musi się uczyć, żeby zdać, zapytajmy go, co mógłby z tego mieć i co dobrego mogłoby z tego wyniknąć. Wzmacnianie autonomii ucznia to najlepsza droga do sukcesu.

Czy uczeń jest w stanie przygotować się do egzaminu zupełnie samodzielnie, czy potrzebuje jednak wsparcia nauczyciela?

Aż chce mi się powiedzieć: „w moich czasach byliśmy zdani na siebie i daliśmy radę…”. Nie pamiętam, aby nauczyciele troszczyli się o nas w jakiś szczególny sposób, a egzaminy jakoś tam zdawaliśmy… Wiem jednak, że nauczyciel może ułatwić przygotowanie, bo wie, czego warto się uczyć, co jest ważne, a co można pominąć. Nauczyciel może pomóc w organizacji procesu uczenia się i zmotywować do systematyczności.
Z pewnością jednak nie nauczy się za ucznia i nie zda za niego egzaminu. Gdyby uczniowie potrafili uczyć się sami, rynek korepetycji by nie istniał, a ma się całkiem dobrze.

Jaka jest więc Pani zdaniem rola nauczyciela w tym procesie?

Zawsze powtarzam, że nauczyciel to autorytet z bagażem doświadczeń. Właśnie owo doświadczenie pozwala na tworzenie bezpiecznej dla ucznia przestrzeni. Egzamin to przecież nie tylko sprawdzian z wiedzy, ale także z umiejętności radzenia sobie ze stresem i organizacji czasu. To nauczyciel oswaja uczniów z egzaminacyjną machiną oraz pokazuje uczniom różne scenariusze wydarzeń.

Dlaczego uczniowie obawiają się egzaminu? Co wywołuje w nich aż tak duży stres?

Egzamin gimnazjalny czy maturalny to przede wszystkim przepustka do dalszej edukacji. Dobry wynik oznacza dostanie się do dobrej szkoły średniej czy na prestiżowe studia. Jest też inny powód – presja rodziny i środowiska. Uczniowie nie chcą zawieść swoich bliskich, pragną spełnić ich oczekiwania. Egzamin gimnazjalny i maturalny to w końcu dwa najpoważniejsze egzaminy w życiu każdego ucznia.

Jak Pani uważa na podstawie swojego wieloletniego doświadczenia, co jest dla ucznia trudniejsze – opanowanie materiału czy stresu przed egzaminem?

Zdecydowanie to drugie… Szczególnie na egzaminach ustnych. Często słyszę od swoich uczniów, że to najtrudniejsze egzaminy. Emocje widać gołym okiem… Dlatego warto przygotować uczniów do radzenia sobie ze stresem. Nie da się go całkiem wyeliminować, ale warto próbować go minimalizować, a technik jest wiele.

Jednym ze sposobów oswajania uczniów z egzaminacyjnym stresem jest umożliwienie im wzięcia udziału w Próbnej Maturze czy Próbnym Egzaminie Gimnazjalny z Operonem.Jakie wrażenia po tym doświadczeniu mieli Pani uczniowie?

Uczniowie czekają na tę próbę, bo to pierwszy zewnętrzny egzamin z przedmiotów ogólnokształcących w szkole średniej. To próba, w której biorą udział uczniowie prawie wszystkich szkół i można porównać nie tylko odpowiedzi, a później wyniki, ale też emocje i odczucia. Dla niektórych to przysłowiowe wiaderko zimnej wody, bo do tej pory uważali, że niezdanie tego egzaminu jest niemożliwe. To także obraz procedur, które się z nim łączą. Spóźnisz się na egzamin, to cię nie wpuszczą. Podobnie będzie, jeśli nie masz przy sobie dokumentu tożsamości. Próbny egzamin z Operonem to nie to samo, co klasówka. Nie odbywa się na lekcji, ale jest zapowiedziany i zorganizowany z uwzględnieniem wszelkich procedur egzaminacyjnych. To tworzy atmosferę i jest przedsmakiem prawdziwego egzaminu dojrzałości.

Dziękuję za rozmowę.

Violetta Kalka – nauczyciel dyplomowany z dwudziestoletnim stażem pracy w Zespole Szkół Mechanicznych, Elektrycznych i Elektronicznych w Toruniu. Absolwentka wielu kierunków studiów podyplomowych, w tym zarządzania oświatą i coachingu. Od lat pasjonuje się rozwojem osobistym i stosuje w swojej pracy narzędzia, które wspomagają proces motywowania uczniów i pomagają im w osiąganiu celów. Zdaje sobie bowiem sprawę z tego, że we współczesnej edukacji nie wystarczy samo przekazywanie wiedzy, ale konieczne są także budowanie relacji, motywowanie do rozwijania kompetencji
i praca nad kompetencjami miękkimi, niezbędnymi na rynku pracy.

Jeśli chcą Państwo wspierać swoich uczniów w przygotowaniu do egzaminów, zachęcamy do skorzystania z naszej oferty*:

Kurs internetowy „Jak przygotować ucznia do egzaminu maturalnego i gimnazjalnego. Warsztat motywacyjny i narzędziowy”
– zapisz się na kurs.

Próbna Matura z Operonem – zgłoś szkołę.

Próbny Egzamin Gimnazjalny z Operonem – zgłoś szkołę.

*Już wkrótce!

Kursy internetowe „Oswoić maturę z matematyki” oraz „Oswoić maturę ustną z języka polskiego”.