Rada Języka Polskiego opracowała zmiany w polskiej ortografii. Nowe reguły zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. Egzaminy szkolne zostaną dostosowane do nowych zasad, ale nie od razu. CKE wyjaśnił, od kiedy uczniowie będą musieli stosować nowe zasady. Szczegóły w tekście.

 
Od kiedy na egzaminach państwowych będą obowiązywać zmiany w zasadach ortograficznych?

Jak będą oceniane prace egzaminacyjne w 2026 r.? Od kiedy uczniowie będą musieli stosować  nowe zasady ortograficzne, które formalnie zaczną obowiązać już od początku nowego roku kalendarzowego? To ważne pytania dla tegorocznych ósmoklasistów i maturzystów, którzy przez lata utrwalali zapisy zgodnie z dotychczasowymi regułami.

W związku z uchwałami Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, określającymi zmiany zasad ortografii obowiązujące od 1 stycznia 2026 r., uprzejmie informuję, że w latach 2026–2030 w ocenie poprawności ortograficznej w pracach egzaminacyjnych egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego oraz egzaminów eksternistycznych akceptowane będą zarówno obecnie obowiązujące, jak i nowe zasady zapisu. Nowe zasady ortografii, określone w ww. uchwałach, będą jedynymi obowiązującymi począwszy od roku 2031– czytamy w komunikacie CKE.

Czas dla uczniów na naukę nowych reguł

• W latach 2026–2030 uczniowie przygotowujący się do egzaminu ósmoklasisty lub do matury na egzaminie mogą posługiwać się starymi i nowymi zasadami pisowni.
• W tym czasie pozostali uczniowie powinni nauczyć się nowych zasad pisowni.
• Od 2031 r. na egzaminie będą obowiązywać wyłącznie nowe zasady pisowni.

 
Dodatkowe zadanie dla nauczycieli

Nauczyciele stają przed nowym wyzwaniem. Muszą uwzględnić w swojej pracy okres przejściowy i odpowiednim grupom uczniów przekazywać właściwe zasady. Uczniowie natomiast będą musieli zrozumieć, że na egzaminach w latach 2026–2030 za poprawne będą uznawane zapisy zgodne i z dotychczasowymi, i z nowymi regułami.

Co zmieni się w polskiej ortografii?

Oto zmiany opublikowane w komunikacie Rady Języka Polskiego:

1. Pisowniawielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np.: Warszawianin, Mokotowianin.

• Dopuszczenie alternatywnego zapisu (małą lub wielką literą) nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak: makaroniarz lub Makaroniarz.

 
2. Wprowadzenie pisowni wielką literą nie tylko nazw firm, marek i modeli wyrobów przemysłowych, ale także pojedynczych egzemplarzy tych wyrobów (samochód marki Ford i pod oknem zaparkował czerwony Ford).

3. Wprowadzenie rozdzielnej pisowni cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami, np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry.

4. Ustanowienie pisowni łącznej nie- z imiesłowami odmiennymi (bez względu na interpretację znaczeniową: czasownikową lub przymiotnikową), tj. zniesienie wyjątku zezwalającego na „świadomą pisownię rozdzielną”.

5. Ujednolicenie zapisu (małą literą) przymiotników tworzonych od nazw osobowych, bez względu na to, czy ich interpretacja jest dzierżawcza (odpowiadają na pytanie czyj?), czy też jakościowa (odpowiadają na pytanie jaki?), np. dramat szekspirowski, epoka zygmuntowska, koncert chopinowski, koncepcja kartezjańska, filozofia sokratejska, dialogi platońskie, wiersz miłoszowski.

• Przymiotniki tworzone od imion (rzadziej od nazwisk) zakończone na -owy, -in(-yn), -ów będą mogły być zapisywane małą lub wielką literą, np. jackowe dzieci lub Jackowe dzieci, poezja miłoszowa lub poezja Miłoszowa, zosina lalka lub Zosina lalka, jacków dom lub Jacków dom.

 
6. Wprowadzenie łącznej pisowni członu pół- w wyrażeniach: półzabawa, półnauka; półżartem, półserio; półspał, półczuwał oraz pisowni z łącznikiem w połączeniu typu: pół-Polka, pół-Francuzka (odniesionym do osoby będącej w połowie Polką, w połowie Francuzką).

7. Dopuszczenie w parach wyrazów równorzędnych, podobnie lub identycznie brzmiących, występujących zwykle razem, trzech wersji pisowni: z łącznikiem, np. tuż-tuż; trzask-prask; bij-zabij; z przecinkiem, np. tuż, tuż; trzask, prask; bij, zabij; rozdzielnie, np. tuż tuż; trzask prask; bij zabij.

8. W zakresie użycia wielkich liter w nazwach własnych:

a) w nazwach komet wprowadzenie zapisu wszystkich członów wielką literą, np. Kometa Halleya, Kometa Enckego;

b) dopuszczenie wariantywnej pisowni wielką lub małą literą wyrazów cieśnina, góra, jaskinia, jezioro, kanał, morze, nizina, półwysep, przełęcz, przesmyk, przylądek, pustynia, wyspa, wyżyna, zatoka itp., jeśli poprzedzają one nazwę geograficzną będącą rzeczownikiem w mianowniku, np. Cieśnina Bosfor lub cieśnina Bosfor; Góra Tabor lub góra Tabor; Jezioro Gopło lub jezioro Gopło.

c) w nazwach obiektów przestrzeni publicznej wprowadzenie pisowni wielką literą stojącego na początku wyrazu aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz (przy utrzymaniu pisowni małą literą wyrazu ulica), np.

ulica Józefa Piłsudskiego, Aleja Róż, Brama Warszawska, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego, Pomnik Ofiar Getta, Cmentarz Rakowicki;

d) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników) w wielowyrazowych nazwach lokali usługowych i gastronomicznych, np.

Karczma Słupska, Kawiarnia Literacka, Księgarnia Naukowa, Kino Charlie, Apteka pod Orłem, Bar Flisak, Hotel pod Różą, Hotel Campanile, Restauracja pod Żaglami, Winiarnia Bachus, Zajazd u Kmicica, Pierogarnia Krakowiacy, Pizzeria Napoli, Trattoria Santa Lucia, Restauracja Veganic, Teatr Rozmaitości, Teatr Wielki;

e) wprowadzenie pisowni wielką literą wszystkich członów (oprócz przyimków i spójników oraz wyrazów typu imienia) w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, np.

Nagroda im. Jana Karskiego i Poli Nireńskiej, Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Nagroda Templetona, Nagroda Kioto, Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus, Nagroda Artystyczna Miasta Lublin, Nagroda Literacka Gdynia, Śląska Nagroda Jakości, Nagroda Rektora za Wybitne Osiągnięcia Naukowe, Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej, Nagroda Wielkiego Kalibru, Mistrz Mowy Polskiej, Ambasador Polszczyzny, Honorowy Obywatel Miasta Krakowa.

9. W zakresie pisowni prefiksów:

a) uzupełnienie reguły ogólnej: W języku polskim przedrostki – rodzime i obce – pisze się łącznie z wyrazami zapisywanymi małą literą. Jeśli wyraz zaczyna się od wielkiej litery, po przedrostku stawia się łącznik, np. super-Europejczyk;

b) dopuszczenie rozdzielnej pisowni z wyrazami zapisywanymi małą literą cząstek takich jak super-, ekstra-, eko-, wege- mini-, maksi-, midi-, mega-, makro-, które mogą występować również jako samodzielne wyrazy, np.

miniwieża lub mini wieża, bo jest możliwe: wieża (w rozmiarze) mini;
superpomysł lub super pomysł, bo jest możliwe: pomysł super;
ekstrazarobki lub ekstra zarobki, bo jest możliwe: zarobki ekstra;
ekożywność lub eko żywność, bo jest możliwe: żywność eko.

10. Wprowadzenie jednolitej łącznej pisowni cząstek niby-, quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą, np. nibyartysta, nibygotyk, nibyludowy, nibyorientalny, nibyromantycznie; nibybłona, nibyjagoda, nibykłos, nibyliść, nibynóżki, nibytorebka; quasiopiekun, quasinauka, quasipostępowy, quasiromantycznie,

przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisywanymi wielką literą, np.

niby-Polak, quasi-Anglia.

11. Wprowadzenie łącznej pisowni nie- z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi bez względu na kategorię stopnia, a więc także w stopniu wyższym i najwyższym, np.

nieadekwatny, nieautorski, niebanalny, nieczęsty, nieżyciowy;
niemiły, niemilszy, nienajmilszy;
nieadekwatnie, niebanalnie, nieczęsto, nieżyciowo;
nielepiej, nieprędzej, nienajlepiej, nienajstaranniej.

Źródła:

1. Komunikat Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN z dnia 16 czerwca 2025 r., https://nowyrjp.pan.pl/komunikat-rady-jezyka-polskiego-przy-prezydium-pan-z-dnia-16-czerwca-2025-r/ (dostęp: 17.09.2025 r.).
2. Kampania informująca o zmianach w pisowni 2026, https://nowyrjp.pan.pl/kampania-informujaca-o-zmianach-pisowni-2026/ (dostęp: 17.09.2025 r.).
3. Komunikat CKE z 20.08.2025 r.,  https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2023/komunikaty/2026/komunikaty/20250820%20Ortografia%20na%20egzaminach.pdf (dostęp: 17.09.2025 r.).