Niejasne wymagania i kryteria oceny egzaminu, zarzuty nieobiektywizmu oraz niewłaściwe przeszkolenie egzaminatorów – to tylko niektóre kwestie rozpatrywane przez RPO w kontekście matury. Marcin Wiącek na początku października br. skierował w tej sprawie pismo do Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Instytucje mają 30 dni na udzielenie odpowiedzi.

 

Minister Edukacji i Nauki został poproszony przez RPO o zajęcie stanowiska względem obecnego systemu oceny egzaminu maturalnego. Z kolei dyrektora CKE wywołano do odpowiedzi, czy rozważa podjęcie działań dla poprawy systemu sprawdzania prac. Rzecznik Praw Obywatelskich poprosił także CKE o szczegółowe informacje dotyczące weryfikacji poprawności oceniania egzaminów oraz o przedstawienie trybu postępowania instytucji w przypadku stwierdzenia, że w pracy konkretnego egzaminatora pojawiają się liczne uchybienia.

Czynniki, które obecnie wpływają na wynik matury

Jak podkreśla RPO, jednym z celów egzaminu maturalnego jest klasyfikacja absolwentów na studia. Do tego potrzebne są obiektywne kryteria selekcji. Jednak obecne zasady dotyczące sprawdzania egzaminów mogą skutkować zarzutami, że wyniki nie są obiektywne.

Czynniki wpływające na wyniki matur obecnie to wg RPO m.in.:

  • niejasne wymogi i kryteria oceny prac,
  • niewłaściwe przeszkolenie egzaminatorów,
  • cechy charakteru egzaminatora, np. zbytnia surowość,
  • sytuacja życiowa egzaminatora, np. brak uważności, zmęczenie,
  • pomijanie informacji o specyficznych trudnościach w nauce osoby zdającej.

 
Skutki błędnego sprawdzenia pracy maturalnej  

Nieprawidłowe ocenienie pracy maturzysty to nie tylko duży stres dla uczniów, ich rodziców i nauczycieli, lecz także utrudnienie lub przekreślenie możliwości dostania się na studia. W przypadku podejrzenia, a następnie stwierdzenia błędów egzaminatora absolwent ma prawo ubiegać się o odszkodowanie: Z uwagi na możliwe naruszenia praw indywidualnych osób, skutkujące powstaniem szkody lub krzywdy, kwestia organizacji egzaminów zewnętrznych bywa rozpatrywana w kontekście odpowiedzialności odszkodowawczej instytucji państwa.

Osoby badające sposób sprawdzania prac egzaminacyjnych zauważyły, że w wielu przypadkach nie wiadomo lub trudno jednoznacznie stwierdzić, za co egzaminator odjął punkty. Takie bezpodstawne decyzje egzaminatorów mogły obniżać ocenę końcową nawet o kilkanaście punktów procentowych – zauważa rzecznik. Dodaje także, że tylko część maturzystów ubiega się o ponowne sprawdzenie prac, dlatego ciężko stwierdzić, w jaki sposób kształtują się wyniki matur. To z kolei wpływa na brak możliwości prawidłowej oceny funkcjonowania całego systemu oświaty.

Wzrost nieufności rodziców i uczniów względem kryteriów oceny matury 

W liście RPO do MEiN i CKE został podkreślony wysoki poziom nieufności w kwestii rzetelnej oceny egzaminu maturalnego. W tym roku na 253 495 maturzystów aż 41 630 wnioskowało o wgląd do swoich prac. W ubiegłych latach zdarzyły się sytuacje, które spowodowały pojawianie się wątpliwości u maturzystów i rodziców wobec kompetencji egzaminatorów i jakości egzaminu. Rzecznik zauważa, że nawet pojedyncze nieprawidłowości często rzutują na całościowy obraz.

Opinia publiczna była szczególnie poruszona sprawą maturzystki, która po rozpatrzeniu odwołania przez Kolegium Arbitrażu Egzaminacyjnego, już po napisaniu przez nią egzaminu poprawkowego z języka polskiego, uzyskała informację, że ostateczny wynik jej egzaminu to 72% – przypomina rzecznik, Marcin Wiącek.

Niejasne wymagania i kryteria oceniania egzaminu z języka polskiego 

Pismo skierowane do MEiN oraz CKE to pokłosie napływających od dłuższego czasu do RPO sygnałów o możliwych negatywnych skutkach nowych zasad organizacji egzaminu maturalnego. Obawy zgłaszali m.in. nauczyciele języka polskiego, którzy po zapoznaniu się z materiałami przygotowanymi przez CKE wskazywali, że wymagania maturalne oraz kryteria oceniania są niejasne i mogą prowadzić do niesprawiedliwego traktowania uczniów.

Marcin Wiącek przypomniał, że w marcu 2022 r. skierował wystąpienie generalne do MEiN, w którym zwracał uwagę na list otwarty polonistów w sprawie nowej formuły matury 2023 z języka polskiego, który zawierał wiele krytycznych uwag (więcej na ten temat TU). Wspomniał także o opublikowanej w grudniu 2022 r. petycji do CKE „O ludzki wymiar nowej matury z języka polskiego, czyli murem za maturzystami (albo głową w mur)". Poruszona została w niej nie tylko kwestia oceny prac pisemnych, lecz także sens egzaminu maturalnego. RPO dodał, że część postulatów, m.in. ograniczenie wymagań egzaminacyjnych oraz złagodzenie zasad oceniania, została zrealizowana.

Zarzuty polonistów wobec matury:

  • krytyka szczegółowych tabel określających liczbę punktów, jakie miały być przyznane na podstawie błędów popełnionych przez osobę zdającą,
  • niejasne, nieczytelne, niespójne, uznaniowe i krzywdzące kryteria oceniania zawartości merytorycznej wypracowania.

 
Czynniki zapewniające wysoką wartość egzaminów zewnętrznych

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał czynniki zapewniające wysoką wartość egzaminów zewnętrznych. Aby spełnić ten wymóg, niezbędne jest ponowne określenie kryteriów oceny.

Warunki, jakie powinny spełniać kryteria oceny prac maturalnych:

  • powinny być obiektywne,
  • powinny być sprawiedliwe,
  • muszą być akceptowalne dla nauczycieli oraz egzaminatorów,
  • wynik musi stanowić odzwierciedlenie wiadomości i umiejętności zdającego.

 
Oprócz wymagań i kryteriów oceny RPO podkreślił konieczność starannego doboru egzaminatorów oraz ich rzetelne przeszkolenie i zapewnienie im odpowiednich warunków pracy.

 

Źródło:

Jak ulepszyć system oceny matur. Marcin Wiącek występuje do MEiN i CKE, https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-oceny-matur-system-poprawa-mein-cke (dostęp: 19.10.2023 r.).