Słowo asertywność stało się ostatnio bardzo popularne, a posiadanie tej cechy jawi się jako jeden z czynników wpływających na osiągnięcie sukcesu, poczucie własnej wartości i szczęścia. Rozważania dotyczące asertywności zostały zainicjowane między innymi przez Andrew Saltera, który uważał, że asertywność jest cechą osobowości związaną z łatwością wyrażania własnych emocji. Badacze i psychologowie zajmujący się tym obszarem stworzyli wiele definicji asertywności, których wspólnym mianownikiem jest umiejętność wyrażania własnej opinii w celu obrony własnego interesu, bez lęku związanego z reakcją innych osób. Kluczowe w asertywności są szczerość i otwartość w wyrażaniu myśli przy jednoczesnym poszanowaniu praw oraz godności innych ludzi. O tym, czym jest, a czym nie jest asertywność oraz jakie zasady warto znać, przeczytają Państwo w dalszej części artykułu.

 

Asertywność to oparta na głęboko zakorzenionych wartościach postawa szacunku wobec innych i wobec samego siebie, której wyrazem jest otwarta komunikacja oraz dobry kontakt z otoczeniem.

– dr Aleksandra Hulewska

Co to znaczy być asertywnym?

Brak asertywności na różnych etapach życia może utrudniać nasz rozwój, a także być powodem konfliktów. W obawie przed reakcją otoczenia boimy się rozwijać nasze pasje i zainteresowania. Obawiając się negatywnej reakcji przełożonego, zgadzamy się na służbowy wyjazd czy pracę po godzinach, mimo zaplanowanej kolacji ze współmałżonkiem i dziećmi, co osłabia nasze więzi rodzinne, prowadząc do konfliktów z bliskimi. Czy mieliby Państwo trudność z wymienieniem choć jednej sytuacji, w której dojrzałej, asertywnej postawy zabrakło?

 

Maria Król-Fijewska zdefiniowała asertywność jako umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontaktach z innymi osobami. W badaniach naukowych dotyczących asertywności często zwraca się uwagę na rozróżnienie trzech rodzajów ludzkich zachowań: uległości, agresywności i asertywności. Spencer Rathus w swoich rozważaniach podkreśla, że postawa agresywna ułatwia nam osiąganie celów, ale jej wynikiem jest budowanie w innych ludziach negatywnych emocji wobec nas, co może ostatecznie doprowadzić do odrzucenia społecznego. Z kolei człowiek uległy godzi się na wszystko, ponieważ odczuwa strach przed stratą – klienta, partnera, czy pracy. Obie postawy nie są właściwe, gdyż uległość prowadzi do utraty szacunku, a agresywność zamyka pole do podjęcia dialogu. Komunikując się z innymi, nie potrafimy osiągać pożądanych efektów. W efekcie przyjęcia tych postaw tracimy poczucie kontroli, odczywamy strach i frustrację.

Opanowanie zachowań asertywnych korzystnie wpływa na rozwój osobowości, gdyż powoduje wzmocnienie poczucia własnej wartości, zwiększa wiarę w siebie i ułatwia skuteczniejsze porozumiewanie się. Według Roberta Alberti i Michaela Emmonsa asertywne zachowanie:

- umożliwia autoekspresję;

- odznacza się respektowaniem praw innych osób;

- jest uczciwe;

- jest bezpośrednie i stanowcze;

- zrównuje obie strony i pozwala każdej z nich osiągnąć korzyści;

- jest werbalne, włączając w to sam komunikat (uczucia, prawa, fakty, opinie);

- jest niewerbalne, włączając w to styl komunikatu (kontakt wzrokowy, głos, postawa);

- jest adekwatne do osoby i sytuacji, nie będąc uniwersalnym;

- jest odpowiedzialne społecznie;

- jest wyuczone, a nie wrodzone.

Co jest najważniejsze w byciu asertywnym? 

Wielu psychologów i badaczy jest zgodna co do tego, że asertywności można się nauczyć. Jakich zasad warto jest przestrzegać? Aneta Wątor, trener umiejętności miękkich, zwraca uwagę na to, że asertywność to umiejętność:

- proszenia i argumentowania tego, czego chcemy;

- wyrobienia i wyrażania własnego zdania;

- podejmowania decyzji i ponoszenia jej skutków;

- umiejętność przyznania, że czegoś nie wiemy i potrzebujemy pomocy;

- dbania o własny dobrostan, prywatność, prawdo do odpoczynku;

- decydowania o własnym zaangażowaniu i delegowania zadań;

- zmiany i samorozwoju;

- wyciągania wniosków i nie popełniania tych samych błędów;

- odnoszenia sukcesów i wiary w siebie;

- życia swoim życiem.

Jeśli chcą Państwo dowiedzieć się więcej o trudnej sztuce asertywności, zachęcamy do odświeżenia wiadomości na ten temat i obejrzenia nagrania z webinaru Agnieszki Jankowiak-Maik „Mówię NIE, aby chronić siebie i innych. O trudnej sztuce asertywności”, który jest dostępny na platformie Mobilna szkoła TUTAJ. W nagraniu poznają Państwo między innymi metody dotyczące tego, jak uczyć asertywności siebie i innych, jakie komunikaty warto stosować, a także jakie reakcje może wywołać asertywna odmowa.

 

Źródła:

  1. J. Inglot-Kulas, Asertywność – trudna sztuka dojrzałej postawy wobec złożonych sytuacji i przeżyć, https://web.archive.org/web/20180426100828id_/http:/www.wydawnictwo.wsei.eu/in,dex.php/sipp/article/viewFile/45/64, „Studia i prace pedagogiczne”, 2014/1 (dostęp: 02.02.2022).
  2. P. Madyda, Asertywność–w zgodzie ze sobą, Naukowy Start, 2018/59, https://www.stypendia-pomostowe.pl/wp-content/uploads/2019/05/Naukowy-Start_2018.pdf#page=59 (dostęp: 02.02.2022).
  3. R. Alberti, M. Emmons, Asertywność. Sięgaj po to, czego chcesz, nie raniąc innych, Gdańsk 2018.