„To był przypadek”, „Dostałam tę pracę, bo nie było lepszych kandydatów”, „Po prostu dopisało mi szczęście” – to myśli, które pojawiają się w wyniku zjawiska zwanego syndromem oszusta. Pojawia się on zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Młodzi ludzie często chcą sprostać wymaganiom dorosłych. Kiedy ponoszą porażkę, czasami się załamują. Późniejsze sukcesy już ich nie cieszą, zaczynają oni myśleć i mówić o sobie źle. To może prowadzić do apatii, problemów z koncentracją i drażliwości.

Zdemaskować oszusta

Nauka uważności na emocje jest trudna i wymaga praktyki. Z natłoku myśli trudno wyizolować tę jedną, która powoduje odczuwanie lęku, poczucie winy, smutek. Zauważenie, że każdy sukces wydaje nam się tylko łutem szczęścia, zrządzeniem losu czy splotem sprzyjających okoliczności to pierwszy krok do pracy nad syndromem oszusta. Psychologowie podkreślają, że głębokie przekonania o własnej niekompetencji, rzekomych brakach, poczucie niewystarczalności można zmienić, lecz to wymaga pracy. Co ciekawe, syndrom oszusta nie zawsze wiąże się z niską samooceną. Czasami wynika z porównywania się z innymi czy nakładania na siebie zbyt dużej presji.

Syndrom oszusta nie jest domeną wyłącznie dorosłych. Dzieci uczą się przez naśladowanie. Jeśli obserwują opiekunów, którzy są krytyczni wobec siebie, uczą się od nich zamartwiania i katastrofizacji. Rodzic, który nie docenia siebie, nie potrafi nauczyć tego swoich dzieci. Także rodzic wymagający, niedoceniający kompetencji dziecka, może przyczynić się do takiego myślenia u swojego potomka. Patrycja Wójcik, psychoterapeutka i psycholożka, w rozmowie z Ewą Klepacką-Gryz zauważa, że: „syndrom oszusta tworzy się, kiedy dziecko zaczyna mieć z otoczeniem werbalne interakcje i kiedy otoczenie ma bardzo wygórowane oczekiwania, których ono nie jest w stanie spełnić. Albo otoczenie nie precyzuje, jakie ma oczekiwania i dziecko próbuje się domyślać i zgadywać”. Wzmacnianie pewności siebie u dzieci to niezwykle trudne zadanie. Warto jednak być uważnym na to, jak dzieci mówią o sobie, w jaki sposób postrzegają własne sukcesy i porażki, by móc w porę zareagować i pracować z ich przekonaniami na własny temat.
 

Młodzi wypaleni

Syndrom oszusta może przyczynić się do innych problemów, których dorośli – rodzice i nauczyciele – nie powinni bagatelizować. O wypaleniu zawodowym dorosłych można znaleźć wiele informacji. Gdy frustracja narasta, pojawia się brak motywacji do pracy, niechęć do wykonywania obowiązków. Okazuje się jednak, że nie tylko dorośli ulegają wypaleniu. Często dzieci, których plan tygodniowy jest wypełniony wieloma dodatkowymi zajęciami, ulegają wypaleniu. Brak czasu na rozwijanie pasji czy zwyczajne nicnierobienie może prowadzić do poważnych konsekwencji. Młodzi ludzie, wyczerpani fizycznie i emocjonalnie długotrwałym stresem, przestają odczuwać satysfakcję z podejmowanych zajęć. Marta Majorczyk na łamach „Głosu Pedagogicznego” przedstawia główne symptomy wypalenia wśród dzieci i młodzieży. Są to m.in.:

• prokrastynacja, czyli wieczne odkładanie „na później”,
• apatia,
• unikanie,
• silny niepokój, lęk, strach,
• negatywne nastawienie do ludzi lub podejmowanych aktywności,
• problemy z koncentracją,
• drażliwość.

 
O tym, w jaki sposób rozmawiać z dzieckiem, u którego podejrzewa się syndrom wypalenia, przeczytają Państwo w artykule „Głosu Pedagogicznego” TUTAJ. Warto słuchać tego, co mówią dzieci i młodzież, by móc im pomóc. Jeśli chcą Państwo przeprowadzić ciekawą lekcję o tym, w jaki sposób nauczyć dzieci i młodzież odbierania sukcesów i porażek, serdecznie zapraszamy do wysłuchania archiwalnego webinaru „Lekcja w pigułce: Jak przekuć porażki w sukces, czyli nie cel, a droga” autorstwa Marty Młyńskiej. Może webinar będzie inspiracją do wprowadzenia zmian w myśleniu o sobie?

Źródła:

1. Ewa Klepacka-Gryz, Jak wygląda życie z syndromem oszusta – wyjaśnia psychoterapeutka Patrycja Wójcik, https://zwierciadlo.pl/psychologia/531758,1,jak-wyglada-zycie-z-syndromem-oszusta--wyjasnia-psychoterapeutka-patrycja-wojcik.read (dostęp: 09.05.2023).
2. 2. Magdalena Kluszczyk, Co ja tutaj robię, czyli syndrom oszusta, https://charaktery.eu/artykul/co-ja-tutaj-robie-czyli-syndrom-oszusta (dostęp: 09.05.2023).
3. 3. Marta Majorczyk, Doświadczenie wypalenia u dzieci w wymiarze presji i stresu, https://www.glospedagogiczny.pl/artykul/doswiadczenie-wypalenia-u-dzieci-w-wymiarze-presji-i-stresu (dostęp: 09.05.2023).