Teoria poliwagalna wyjaśnia, dlaczego niektórzy ludzie inaczej reagują na trudne sytuacje i jak możemy wykorzystać tę wiedzę, aby pomóc zarówno dzieciom, jak i dorosłym oraz lepiej wychodzić naprzeciw ich potrzebom.

Reakcja na stres

Trudne emocje i reakcje nie tylko dzieci, lecz także osób dorosłych, mogą być oparte na przeszłych doświadczeniach. Dzięki zrozumieniu mechanizmów, jakie za tym stoją, można lepiej zrozumieć, dlaczego u dzieci i dorosłych pojawiają się określone reakcje i jak najlepiej na nie odpowiadać, aby pomóc jednostkom radzić sobie z trudnymi sytuacjami. Taka pogłębiona wiedza, dotycząca różnych procesów pozwala również zrozumieć, dlaczego niektóre terapie są bardziej skuteczne niż inne w pracy z trudnymi zachowaniami.

W tym świetle świetnym narzędziem do zastosowania w terapii (szczególnie z dziećmi) może być teoria poliwagalna. Pomaga lepiej interpretować własne trudne zachowania oraz znaleźć rozwiązania swoich problemów. Dzięki tej teorii terapeuci mogą uzyskać wgląd w stan emocjonalny dziecka i zapewnić mu odpowiednie działania interwencyjne. Całość teorii opiera się na znajomości mechanizmów działania układu nerwowego. U jej podstaw leży założenie, że wszelkie doświadczenia, w tym bezpośrednio zsynchronizowane z emocjami, odbywają się na poziomie biologicznym i są skorelowane z ciałem oraz procesami w nim zachodzącymi. Szczególnie zwraca się uwagę na układ przywspółczulny (w tym gałąź grzbietową i brzuszną nerwu błędnego) oraz układ współczulny jako sterujące reakcjami człowieka. Zakodowane głęboko w ewolucji reakcje na bodźce, szczególnie neurocepcja, czyli swego rodzaju skanowanie otoczenia w celu szybkiego wykrycia zagrożenia, to nie tylko mechanizmy zautomatyzowane i zależne od biologii, lecz także narzędzia dla terapeuty do pracy nad trudnościami danej osoby.
 

Autoterapia

Regulacja emocjonalna oraz obwody neuronalne odpowiedzialne za zachowania społeczne działają prawidłowo tylko wówczas, gdy człowiek czuje się pewnie i bezpiecznie. Bez elementarnego poczucia  bezpieczeństwa nie jest możliwe harmonijne funkcjonowanie. Biologicznie sterowane obszary układu nerwowego uaktywniają się lub wyciszają zależnie od warunków i ich subiektywnej oceny. Stąd też nie zawsze udaje się w równym stopniu zabezpieczyć potrzeb wszystkich członków danej grupy, uczestników zajęć czy innej jednostki społecznej. W sytuacji gdy elementarne zachowania prospołeczne nie dają odpowiedzi na to, czy jest bezpiecznie i w jakim stopniu taką potrzebę bezpieczeństwa można zaspokoić, uruchamiają się bardziej pierwotne instynkty i odruchy. Odpowiadają za to mechanizmy adaptacyjne, które same w sobie nie są niczym złym, jednak wymagają odpowiednich strategii radzenia sobie. Warto uzbrajać siebie i swoich wychowanków w narzędzia służące temu celowi.

W omawianym przypadku bardzo ważna i bardzo prosta do zastosowania może być autoterapia. Wystarczy kilka nieskomplikowanych ćwiczeń, aby poczuć się lepiej i wyciszyć nadwyrężony układ nerwowy. Wśród terapeutów szczególnie popularne jest ćwiczenie salamandry. Na czym polega w szczegółach teoria poliwagalna i jak poprawnie pracować z ćwiczeniami, przeczytają Państwo w opublikowanych niedawno tekstach na ten temat. Teorie ważne dla dzieci i dorosłych omawiają specjaliści związani z terapią w nurcie teorii poliwagalnej – dla magazynu „Zwierciadło” Robert Rient oraz w „Terapii Specjalnej” Krystyna Jacyków-Sowa. Zachęcamy do ćwiczeń i wiosennego wyciszenia.  

Źródła:

1. Robert Rient, Teoria poliwagalna – co to za podejście i na czym polega?,https://zwierciadlo.pl/psychologia/473740,1,zrob-to-jak-salamandra-na-czym-polega-teoria-poliwagalna.read (dostęp: 01.03.2023).
2. Krystyna Jacków-Sowa, Wykorzystanie Teorii Poliwagalnej do wspierania układu nerwowego dzieci i dorosłych – Propozycje ćwiczeń, https://terapiaspecjalna.pl/artykul/wykorzystanie-teorii-poliwagalnej-do-wspierania-ukladu-nerwowego-dzieci-i-doroslych-propozycje-cwiczen-1 (dostęp: 01.03.2023).