Podobnie jak nie istnieje uniwersalna recepta na osiągnięcie pełni szczęścia, tak też poszukiwanie flow, które z uczuciem szczęścia ma wiele wspólnego, jest sprawą indywidualną. Istnieje jednak kilka sprawdzonych sposobów na to, jak poczuć flow i osiągnąć stan,w którym czas znika, a świadomość działa na wysokim poziomie.

Flow, czyli być w swoim żywiole

Flow w dosłownym tłumaczeniu oznacza przypływ. Zgodnie z nurtem psychologii pozytywnej flow oznacza „bycie w swoim żywiole”, „stan podwyższonej świadomości”. Jak pisze Boniwell, psychologowie nazywają w pełni absorbujące doświadczenia właśnie przepływem albo stanem flow. Zaobserwował je i opisał światowej sławy psycholog Mihaly Csikszentmihalyi, autor słynnej książki „Przepływ”. Wraz z Martinem Seligmanem, również psychologiem, przyczynił się do rozwoju nurtu psychologii pozytywnej.

Jak poczuć, że jesteśmy w stanie flow? Prawdopodobnie wielu z nas niejednokrotnie doświadczyło tego stanu. Zapewne są Państwo w stanie przypomnieć sobie taką chwilę, kiedy wykonywanie pewnej czynności pochłonęło Państwa bez reszty, a koncentracja była w pełni skupiona tylko na tym jednym konkretnym zadaniu. Stan flow charakteryzuje się tym, że w danym czasie jesteśmy maksymalnie skupieni na jednej czynności na tyle, że nie zwracamy uwagi na upływ czasu. Zapominamy o wszystkim, czas płynie w zupełnie innym rytmie. Kiedy do tego dochodzi? Jakie warunki muszą być spełnione, by poczuć flow?

Do stanu flow dochodzi w bardzo specyficznych warunkach – kiedy napotykamy wyzwanie, które jest testem naszych umiejętności, ale jednocześnie nasze umiejętności i możliwości niemal pozwalają na sprostanie temu wyzwaniu. Oznacza to, że zarówno samo wyzwanie, jak i umiejętności muszą być zaawansowane, co popycha nas do granic możliwości – opisuje Boniwell. 

Badacze wskazują, że flow można osiągnąć, kiedy występuje balans między zadaniem a naszymi umiejętnościami. W sytuacji kiedy wyzwanie przewyższa nasze umiejętności, może to prowadzić do uczucia niepokoju. Z kolei umiejętności zbyt zaawansowane na potrzeby danego wyzwania zazwyczaj doprowadzą do nudy (doskonałym przykładem są bystre dzieci w szkole, które pracują zazwyczaj szybciej niż większość klasy).
 

Cel sam w sobie

Działania, które prowadzą do doświadczenia przepływu, nazywamy autotelicznymi (z greckiego: auto = samo, elos = cel), ponieważ są one motywowane wewnętrznie, przyjemne i stanowią cele same w sobie, a nie prowadzą do uzyskania innego produktu końcowego.

Jak zauważa Martin Seligman, po wyjściu ze stanu flow doświadczamy wzrostu pozytywnych emocji. Co ciekawe, podczas trwania we flow emocje praktycznie nam nie towarzyszą, gdyż działamy na wyższym poziomie świadomości, wychodzimy poza doświadczanie emocji, tracąc jednocześnie „świadomość siebie” i naszych podstawowych potrzeb – jedzenia czy spania.

Stan flow charakteryzują cechy takie, jak:

1. Klarowność celów i natychmiastowa informacja zwrotna o postępach. Na przykład podczas zawodów wiesz, co masz osiągnąć, i wiesz dokładnie, jak dobrze ci idzie, czyli czy wygrywasz, czy przegrywasz.
2. Pełna koncentracja na tym, co się robi w danej chwili, bez rozpraszania się na jakiekolwiek inne informacje, bodźce zewnętrzne.
3. Działanie i świadomość stanowią jedno. Gitarzysta łączy się ze swoim instrumentem i staje się muzyką, którą gra. Czynność pozornie staje się automatyczna, a zaangażowanie bezwysiłkowe – choć jest to dalekie od prawdy.
4. Utrata świadomości siebie lub samoświadomości jest także powszechnym doświadczeniem, ale – co ciekawe – po każdym doświadczeniu flow świadomość siebie wzmacnia się, a człowiek staje się kimś więcej, niż był wcześniej.
5. Poczucie kontroli nad tym, co się robi, bez obaw o porażkę.
6. Transformacja czasu. W stanie flow czas zazwyczaj płynie znacznie szybciej, niż nam się wydaje, choć może dojść także do odwrotnego zjawiska, odczuwania zwolnienia pewnych czynności. Np. postrzeganie zawieszenia piłki w powietrzu przez zawodników uprawiających baseball amerykański.
7. Działania są wewnętrznie wysoce satysfakcjonujące. Oznacza to, że są same w sobie celem (robisz coś, bo tego chcesz).

 
Osiągnięciu flow sprzyja wiele czynności, takich jak sport, taniec, zaangażowanie w twórczość artystyczną i inne hobby, nauka, czytanie, rozmowy z bliskimi i bardzo często praca.

Zachęcamy do zwiększonej uważności i poszukiwaniu flow. Osoby zaciekawione tym tematem odsyłamy do artykułu w magazynie „Zwierciadło”.

Źródła:

1. Karolina Morelowska-Siluk, Psychologia pozytywna – zmiana orientacji z ludzkich słabości na ludzką siłę,https://zwierciadlo.pl/psychologia/529910,1,psychologia-pozytywna---zmiana-orientacji-z-ludzkich-slabosci-na-ludzka-sile.read?page_y=3360.800048828125  (dostęp: 19.10.2022).
2. Oliver Sacks, Rzeka świadomości, Poznań 2018, s. 42-43.