Nie można przestać odczuwać emocji, ale można z nich czerpać, by zrozumieć niezaspokojone potrzeby. Emocje w szkole są wszędzie. Dlatego aby nauczyciele i uczniowie mogli w niej funkcjonować, niezbędne jest nauczenie się odczytywania komunikatów płynących z emocji.

Emocje stanowią ważny element życia społecznego. Odgrywają również szczególną rolę w procesie nauki, gdyż wpływają na uczenie się i zapamiętywanie. Nie można odwiesić ich na haczyk w szatni. Dotyczy to całej gamy emocji – zarówno radości, jak i strachu czy złości.  

Tłumienie ekspresji emocjonalnej groźne dla organizmu

Tłumienie trudnych emocji wiąże się z brakiem ich akceptacji i negowaniem ich występowania. Dzieci uczące się wypierania emocji mogą mieć problemy z huśtawką nastrojów i w przyszłości zaburzenia psychosomatyczne. Co ważne, tracą szansę na naukę rozpoznawania uczuć i radzenia sobie z tymi trudnymi.

Samokontrola jest niekiedy potrzebna, ale nie powinna dominować w każdej sytuacji. Uzasadniona jest np. w sytuacjach ekstremalnych, gdy rozregulowany emocjonalnie uczeń używa wulgaryzmów wobec nauczyciela. Wykluczona jest wówczas odpowiedź zgodna z własnymi emocjami. W tym momencie warto zastosować samokontrolę i mieć świadomość, że trudne emocje ucznia mają swoje źródło. Dlatego niezbędne jest odpowiednie wsparcie i wyposażenie uczniów oraz siebie samych w skuteczne sposoby samoregulacji oraz rozpoznawania czynników wyzwalających trudne emocje.

Nauka przeżywania emocji – pierwszy krok do zrozumienia potrzeb  

W momencie wyzwolenia się silnych, trudnych emocji wyłącza się w mózgu część odpowiedzialna za zachowania intencjonalne. Samoregulacja – self-reg, czyli zrozumienie emocji własnych oraz rozpoznanie wyzwalających je czynników – to szansa na odpowiedzialne i świadome zarządzanie energią. Dzięki samoregulacji można ograniczyć samokontrolę jedynie do sytuacji, w których jest ona niezbędna.

Czynniki wyzwalające trudne emocje (stresory):

• zmęczenie,
• głód,
• przestymulowanie,
• hałas,
• brak aktywności fizycznej,
• stres,
• zbyt dużo obowiązków,
• poczucie osamotnienia,
• kłopoty w relacjach,
• kary,
• wyczerpane zasoby energii.

 
To, co jest stresorem dla jednej osoby, niekoniecznie musi być nim dla drugiej. Tym większym wyzwaniem wydaje się danie przestrzeni uczniom i sobie na przeżywanie trudnych emocji. Warto pamiętać jednak, że karanie jest stresorem, dlatego użycie kary nie załagodzi sytuacji, tylko ją zintensyfikuje.

Umiejętność radzenia sobie z emocjami  

Uwaga na potrzeby ucznia wiąże się z uwagą na potrzeby nauczyciela. Bez niej nauczyciel nie ma zasobów, dzięki którym mógłby wesprzeć uczniów.  Aby sprawdzić, jakie niezaspokojone potrzeby kryją się pod np. zniecierpliwieniem, warto dać także sobie prawo do przeżywania trudnych uczuć.

Krok po kroku do samoregulacji:

• zrozumienie i empatia dla emocji,
• rozpoznanie czynników wyzwalających trudne emocje,
• redukcja stresorów i zaspokojenie potrzeb,
• rozmowa z uczniem lub uświadomienie sobie, kiedy ja – jako nauczyciel –  odczuwam trudne emocje,
• zbudowanie indywidualnej strategii na uspokojenie się.

 
Uczeń i nauczyciel inteligentni emocjonalnie  

Wsparcie nauczyciela w zidentyfikowaniu i nazwaniu emocji, które odczuwa uczeń, jest niezastąpione. Choć czasami, aby mógł je rozpoznać, wystarczą jedynie pytanie i zainteresowanie się nim. Taką samą przestrzeń i empatię warto dać także sobie.

Źródła:

1. Złość, smutek, lęk – jak rozpoznać trudne emocje i nauczyć się z nich czerpać?,https://web.swps.pl/strefa-psyche/blog/relacje/21052-zlosc-smutek-lek-jak-rozpoznac-trudne-emocje-i-nauczyc-sie-z-nich-czerpac?dt=1689576899835 (dostęp: 21.07.2023 r.).
2. 5 kroków do spokoju, skupienia i właściwego zachowania – Self-Reg w paktyce, https://dziecisawazne.pl/5-krokow-do-spokoju-skupienia-i-wlasciwego-zachowania-self-reg-czyli-podejscie-oparte-na-samoregulacji/ (dostęp: 21.07.2023 r.).