Przeinaczone, zmanipulowane czy wręcz fałszywe informacje wyrządzają wiele szkody.  Przeniesienie środka ciężkości z gazet na media społecznościowe nie sprzyja weryfikacji wiarygodności. 

Powszechna fałszywka 

Gdy w 2018 roku Komisja Europejska zleciła wykonanie badań dotyczących zjawiska fake newsów, nie do końca spodziewano się, jakie będą wyniki. To, że blisko 70% respondentów przynajmniej raz w tygodniu trafia na fałszywą wiadomość, a prawie połowa badanych w taką wiadomość wierzy, może niepokoić.

Prowadzone rok wcześniej testy w zakresie tempa rozprzestrzeniania się informacji prawdziwych oraz fałszywych, które realizował Instytut Technologii w Massachusetts, pokazały inną ciekawą zależność. Wiadomości nieprawdziwe mają sześciokrotnie szybsze tempo rozprzestrzeniania się niż prawdziwe, szczególnie poprzez media społecznościowe. Oba badania wskazują, jak powszechne jest zjawisko związane z fałszywymi informacjami i jak trudno jest je zatrzymać. Dezinformacja, szczególnie ta prowadzona w sieci, miewa wymiar humorystyczny. W większości przypadków dominuje chęć wzbudzenia sensacji lub pokazania pewnych wydarzeń czy opinii w odpowiednim świetle. Takie manipulowanie odbiorcą nie tylko oznacza brak poszanowania dla rzetelności mediów, lecz także może być niebezpiecznym narzędziem budującym fałszywe przekonania.
 

Niezbędna weryfikacja

Kto nigdy nie padł ofiarą dezinformacji, niech pierwszy rzuci kamieniem. Specjaliści badający zjawisko fake newsów podkreślają jego specyficzny charakter i konieczność kształtowania w ludziach postawy ostrożnej oraz krytycznej wobec pojawiających się sensacji. Jest to szczególnie istotne w sytuacjach, gdy jesteśmy świadkami bądź uczestnikami trudnych czy przełomowych wydarzeń.

Swobodny dostęp do olbrzymiej bazy informacyjnej niesie za sobą także wiele zagrożeń. Zjawisko tzw. smogu informacyjnego i chaos wywołany natłokiem wiadomości utrudniają segregowanie i weryfikowanie szybko pojawiających się treści. W wywiadzie dla portalu Spider’s Web wykładowca akademicki, profesor Politechniki Gdańskiej Jan Kreft zaznacza, że młodzi ludzie, również w krajach ościennych, z jednej strony są przyzwyczajeni do obecności fake newsów w sieci, a z drugiej – nie potrafią ich rzetelnie oddzielić od prawdziwych informacji. Wychowani w cyfrowych czasach funkcjonują naturalnie w środowisku wirtualnym, płynnie przechodzą z jednych aplikacji do drugich. Tym bardziej potrzebna jest im umiejętność szybkiego sprawdzania, czy pojawiające się wiadomości są oparte na faktach. W świecie, w którym VR przestaje być czymś niezwykłym, zmiana myślenia o sieci w przyszłości i funkcjonowaniu człowieka w wirtualnej rzeczywistości jest bardziej niż konieczna.

Jak zatem radzić sobie z wszechobecnymi fake newsami? Zachęcamy do zapoznania się z poniższą infografiką, która przedstawia najważniejsze zasady powstrzymania dezinformacji.
 

• Sprawdź źródło – czy strona, z której pochodzi informacja, jest wiarygodna?
• Sprawdź datę – upewnij się, że podane dane i zdjęcia są aktualne.
• Sprawdź dowody – czy informacja ma podane źródło, które potwierdza jego treść? Czy zawiera opinie ekspertów, oficjalne statystyki?
• Czytaj cały tekst – same nagłówki mogą jedynie prowokować i nie przekazywać faktycznej treści artykułu.
• Uważaj na stronniczość – zastanów się, czy Twoje przekonania nie wpływają na odbiór informacji.
• Dodatkowe źródła – informacje warto sprawdzać również na innych stronach, także takich, które wykrywają fake newsy.

Źródła:

1. Polskie Radio, https://www.polskieradio.pl/9/9034/Artykul/2908782,Wojna-dezinformacyjna-Ataki-DDoS-fake-newsy-i-inne-metody-walki-w-cyberprzestrzeni (dostęp: 03.03.2022).
2. Kamil Kusier, Nowe technologie w obliczu wojny. Prof. Jan Kreft: Warto wiedzieć, gdzie i komu zostawia się swoje dane, „Dziennik Bałtycki”, wydanie online, 24 lutego 2022,  https://dziennikbaltycki.pl/nowe-technologie-w-obliczu-wojny-prof-jan-kreft-warto-wiedziec-gdzie-i-komu-zostawia-sie-swoje-dane/ar/c1-16066197 (dostęp: 03.03.2022).
3. Marek Szymaniak, Jakub Wątor, Wojna w Ukrainie. „Prawie każdy obywatel ma smartfon, ale nie wie, jak odróżnić prawdę od kłamstwa”, Spider’sWeb, https://spidersweb.pl/plus/2022/02/ukraina-wojna-dezinformacja-rocja-facebook-fakenews (dostęp: 03.03.2022).
4. Justyna Balcewicz, , Fake news – dezinformacja w świecie nowych mediów, Państwowy Instytut Badawczy NASK, wydanie online, 28 czerwca 2018, https://cyberpolicy.nask.pl/fake-news-dezinformacja-w-swiecie-nowych-mediow/ (dostęp: 03.03.2022).