Serial „Dojrzewanie” rozbił bank w popularnym serwisie filmowym i rozdarł serca wielu rodziców. Jednak sceny przedstawione w filmie niekoniecznie zszokowały tych, którzy na co dzień pracują w szkole, czy tych, którzy pracują nad emocjami młodych ludzi – m.in. terapeutów czy przedstawicieli fundacji. Wszyscy jednak są zgodni – coś musi się wreszcie zmienić. Pora zadbać o stan psychiczny uczniów i przestrzeń, w której znajdują się dzieci i młodzież. A internet to dla nich naturalne przedłużenie życia realnego. Tylko jak mądrze to zrobić?

 

Szkoła w sieci – internet jako przedłużenie życia offline uczniów

Serial „Dojrzewanie” opowiada o trzynastolatku, który zostaje oskarżony o zabójstwo swojej znajomej ze szkoły. Fabuła ujawnia okoliczności tego zdarzenia. Tłem są m.in. problemy emocjonalne głównego bohatera, hejt i prześladowania rówieśnicze w social mediach oraz bezrefleksyjne konsumowanie szkodliwych treści publikowanych przez patotwórców w internecie. 

Na początek dwa komentarze osób pracujących z młodzieżą dotyczące reakcji na serial „Dojrzewanie”

Ja i Zespół projektu MŁODE GŁOWY w Fundacji UNAWEZA nie jesteśmy zaskoczeni. Na co dzień obserwujemy zjawiska, jakie przedstawia filmowa produkcja. (…) bo dzisiaj już chyba nikt nie uważa, że ten prawdziwy świat jest tylko offline? Nasze dzieciaki dużą część swojego czasu spędzają w sieci. Nie tylko rodzice i szkoła mają wpływ na ich wychowywanie. Boimy się wypuścić dziecko na podwórko, żeby nic mu się nie stało, a treści dostępne online stanowią znacznie większe zagrożenie – skomentowała Martyna Wojciechowska w social mediach.

Tym, co przedstawia serial, nie są zaskoczeni również nauczyciele. Dla osób spoza systemu edukacji pewne sceny mogą wydawać się przerysowane, ale dla tych, którzy w nim funkcjonują, są boleśnie znajome. Brak realnej komunikacji, młodzież pozostawiona sama sobie, nauczyciele bez wsparcia i system, który nie nadąża za rzeczywistością. Nie oznacza to, że w szkołach nie ma zaangażowanych pedagogów – ale ci, którzy chcą coś zmienić, często działają w pojedynkę – komentuje nauczycielka i socjoterapeutka Agnieszka Cegłowska-Lepszy.

Czy wydarzenia z filmu mogłyby zdarzyć się w Polsce?

W marcu Fundacja Instytut Cyfrowego Obywatelstwa zaprezentowała raport „Internet dzieci”. Przedstawia on monitoring obecności polskich dzieci i młodzieży w internecie.  Wnioski są alarmujące. Raport pokazuje olbrzymią skalę zagrożeń, m.in.:

  • 2,7 miliona nastolatków w wieku 7–14 lat (85 proc.) korzysta z internetu – co potwierdza, że świat online jest dla nich kontynuacją tego, co dzieje się offline;
    • 1 na 3 dzieci w wieku 7–12 lat odwiedziło w grudniu serwis pornograficzny;
    • 51 proc. dzieci w wieku 7–14 poszukuje treści erotycznych w internecie;
    • 1,4 miliona dzieci w wieku 7–12 lat (czyli ponad połowa) korzysta z serwisów społecznościowych i komunikatorów dozwolonych od 13. roku życia;
    • najpopularniejszy wśród dzieci jest TikTok – uruchamiają go po kilkanaście lub kilkadziesiąt razy w ciągu dnia.

 
Pobierz raport „Internet dzieci”.

Poprawki do ustawy o ochronie małoletnich w sieci

Rzeczniczka Praw Dziecka Monika Horna-Cieślak chce zmian w ustawie o ochronie małoletnich w sieci. Poprosiła m.in. o rozważanie wprowadzenia definicji treści szkodliwych i treści pornograficznych przy jednoczesnym nałożeniu na usługodawców obowiązku dokonywania analizy ryzyka.

Jednocześnie zaznaczyła, że takie treści nie wyczerpują tego, co w internecie może mieć negatywny wpływ na psychikę dziecka. Do realnych zagrożeń należą również patotreści, materiały promujące przemoc czy nawołujące do nienawiści. Dlatego rzeczniczka apeluje o wprowadzenie mechanizmów weryfikacji wieku na wszystkich usługodawców oferujących dostęp do treści szkodliwych – nie tylko do treści pornograficznych.

Sprawdź wszystkie uwagi do ustawy o ochronie małoletnich w sieci.

MEN o zakazie telefonów w szkołach i o higienie cyfrowej 

Na początku lutego br. wiceministra edukacji Katarzyna Lubnauer, w odpowiedzi na interpelację poselską dotyczącą korzystania z telefonów komórkowych w szkole, stwierdziła:

Minister edukacji stoi na stanowisku, że wszelkie regulacje dotyczące korzystania z urządzeń cyfrowych w polskich placówkach edukacyjnych powinny bazować na aktualnych badaniach naukowych oraz analizach uwzględniających polski kontekst społeczny. Takie podejście umożliwi wybór rozwiązań opartych na ich potencjalnej skuteczności i ograniczeniu ryzyka niepożądanych efektów.

Dodała, że dopóki resort nie uzyska stosownych danych, które uzasadniłyby wprowadzenie nowych regulacji dotyczących korzystania z urządzeń elektronicznych w szkołach, MEN planuje:

  • propagowanie dobrych praktyk w regulowaniu zasad korzystania z urządzeń cyfrowych,
  • wdrażanie rozwiązań opartych na dialogu, edukacji i partycypacji społecznej,
  • inicjowanie i wspieranie działań obejmujących higienę cyfrową oraz alternatywne formy aktywności podczas przerw,
  • zapewnienie merytorycznego wsparcia w zakresie edukacji cyfrowej oraz umiejętności krytycznej i bezpiecznej pracy z informacją.

 

Pod koniec marca br. szefowa resortu edukacji Barbara Nowacka podczas rozmowy z Tomaszem Terlikowskim na antenie radia RMF FM zgodziła się z tym, że uczniowie nie powinni mieć na lekcji telefonów, ale podkreśliła, że wprowadzenie odgórnego zakazu używania ich w szkołach byłoby zbyt problematyczne.

Gdybyśmy wprowadzili takie przepisy, to oznaczałoby to nałożenie na nauczycieli obowiązku egzekwowania tego wprost prawnego przepisu, nie dając im realnie odpowiednich narzędzi sankcyjnych.

Nowacka dodała także, że telefony są nadużywane także w domach, dlatego ważne jest zadbanie zarówno w szkole, jak i w domu o przestrzeganie higieny cyfrowej. Kluczową rolę w tym procesie odgrywają nie nauczyciele, a rodzice.

Gdzie szukać mądrych rozwiązań?  

Higiena cyfrowa i nadużywanie telefonów to jedno, ale zagrożenia wynikające z przebywania dzieci i młodzieży w internecie oraz problemy o podłożu psychicznym to osobna kwestia. Gdzie szukać mądrych rozwiązań? Jak odpowiednio wspierać młodych ludzi?

  • „Godzina dla młodych głów” – program profilaktyczny fundacji Unaweza skierowany do nauczycieli, rodziców i przede wszystkim do uczniów na wszystkich etapach edukacyjnych (klasy I–III, IV–VI, VII–VIII i szkoła ponadpodstawowa). Fundacja przygotowała scenariusze eksperckie na osiem lekcji związanych m.in. z higieną cyfrową i bezpieczeństwem online. Tematyka lekcji obejmuje: nazywanie emocji i potrzeb, granice, jak prosić o pomoc, relacje i bezpieczeństwo online i offline, krytyczne myślenie, aktywność fizyczna a samopoczucie.
  • Cyberlekcje 3.0 – projekt edukacyjny realizowany przez Naukową i Akademicką Sieć Komputerową – Państwowy Instytut Badawczy na zlecenie ministra cyfryzacji. Projekt skierowany jest do nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Obejmuje gotowe scenariusze zajęć, które wspierają rozwój umiejętności krytycznego myślenia, rozpoznawania zagrożeń i odpowiedzialnego poruszania się w internecie. Znajdują się wśród nich materiały  na temat m.in.: jak nie powtarzać fake newsów, jak rozpoznać cyberprzemoc i na nią reagować, jak bezpiecznie korzystać z internetu.

 

Źródła:

  1. Ochrona małoletnich w sieci. Uwagi RPD do projektu ustawy, https://brpd.gov.pl/2025/03/26/ochrona-maloletnich-w-sieci-uwagi-rpd-do-projektu-ustawy/  (dostęp: 3.04.2025 r.).
  2. Nagranie rozmowy Tomasza Terlikowskiego z Barbarą Nowacką, https://www.rmf24.pl/tylko-w-rmf24/poranna-rozmowa/news-nowacka-prace-domowe-nie-sa-zabronione-sa-nieobowiazkowe,nId,7940446#crp_state=1 (dostęp: 3.04.2025 r.).
  3. Komentarz Agnieszki Cegłowskiej-Lepszej, https://www.facebook.com/photo/?fbid=122144248430435406&set=a.122106907706435406 (dostęp: 3.04.2025 r.).
  4. Komentarz Martyny Wojciechowskiej, https://www.facebook.com/photo/?fbid=1231838691645434&set=a.221142716048375 (dostęp: 3.04.2025 r.).
  5. „Internet dzieci” – alarmujący raport z monitoringu aktywności dzieci i młodzieży w Internecie, https://ore.edu.pl/2025/03/internet-dzieci-alarmujacy-raport-z-monitoringu-aktywnosci-dzieci-i-mlodziezy-w-internecie/  (dostęp: 3.04.2025 r.).
  6. Odpowiedź na interpelację 7334, https://sejm.gov.pl/sejm10.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=DDKK4P  (dostęp: 3.04.2025 r.).