Rozwój i promocja nauczania przedsiębiorczości to od lat jeden z kluczowych priorytetów instytucji Unii Europejskiej i jej krajów członkowskich. Niektóre kraje zobowiązały się do upowszechniania nauczania przedsiębiorczości już ponad dziesięć lat temu, inne dopiero to zobowiązanie podejmują.

Sieć wymiany informacji Euridice przygotowało raport odnoszący się do roku 2014/2015, w którym przedstawiono informacje o strategiach, programach nauczania i efektach kształcenia, a także nowych zagadnieniach, takich jak sposoby finansowania nauczania przedsiębiorczości i kształcenie nauczycieli tego przedmiotu. Raport jest poświęcony szkolnictwu podstawowemu i średniemu (I i II stopnia) z uwzględnieniem szkół zawodowych.

Przez nauczanie przedsiębiorczości rozumie się w nim kształtowanie umiejętności i postaw uczniów tak, aby potrafili przekształcić swoje kreatywne pomysły w przedsiębiorcze działania. To kluczowa umiejętność dla wszystkich uczących się: wspiera ich rozwój osobisty i aktywność obywatelską, zapobiega wykluczeniu społecznemu oraz zwiększa możliwości zatrudnienia.

Spośród trzydziestu ośmiu systemów edukacji analizowanych w raporcie jedenaście miało w roku 2014/2015 odrębną strategię poświęconą nauczaniu przedsiębiorczości, a osiemnaście – strategię obejmującą rozwój oprócz przedsiębiorczości również innych dziedzin. Dziewięć państw nie miało żadnych strategii krajowych dotyczących przedsiębiorczości. Odrębne strategie dotyczące nauczania przedsiębiorczości zostały sformułowane w krajach nordyckich oraz krajach regionu Bałkanów Zachodnich.

Na podstawie zebranych danych autorzy raportu przeanalizowali cztery cele strategiczne: aktywność obywatelską, przedsiębiorczość społeczną, tworzenie nowych przedsiębiorstw oraz zwiększanie możliwości zatrudnienia. Dwadzieścia krajów/regionów nawiązuje w swoich strategiach do przynajmniej trzech spośród wyżej wymienionych celów, a zwiększanie szans na zatrudnienie jest najczęściej wskazywane we wszystkich krajach europejskich. Przywiązywanie tak dużej wagi do zjawiska zatrudnialności jest spójne z podejmowanymi działaniami na rzecz przeciwdziałania wysokiemu poziomowi bezrobocia wśród młodych ludzi w wielu krajach europejskich.

Rozwój i prowadzenie nauczania przedsiębiorczości w Europie są finansowane ze źródeł zarówno krajowych, jak i europejskich. Dwadzieścia siedem krajów/regionów przeznacza na finansowanie nauczania tego przedmiotu środki krajowe, przeważnie w ramach realizowanych strategii.

Oprócz środków krajowych dwadzieścia cztery kraje przeznaczają na nauczanie przedsiębiorczości środki unijne, a kilka polega wyłącznie na funduszach UE. Stabilne i długofalowe źródła finansowania nadal nie są w Europie dostatecznie rozpowszechnione. 

W połowie krajów biorących udział w raportowaniu nauczanie przedsiębiorczości stanowi część programu szkolnego w szkolnictwie podstawowym jako cel międzyprzedmiotowy. W roku 2014/2015 przedsiębiorczość została włączona do zestawu obowiązkowych przedmiotów w szkołach podstawowych w czternastu krajach.

W szkołach średnich (II stopnia) nauczanie przedsiębiorczości jest znacznie bardziej rozpowszechnione, a sposoby włączania do programów szkolnych – dużo bardziej zróżnicowane. Przedsiębiorczość może stanowić odrębny przedmiot (tak jak w przypadku Polski) czy też integralną część przedmiotu obowiązkowego lub do wyboru (przeważnie w naukach społecznych, ekonomii lub elementach zarządzania). W raporcie podkreślono fakt, że w tych krajach, gdzie przedsiębiorczość jest przedmiotem do wyboru, istnieje mniejsza szansa objęcia nauczaniem wszystkich uczniów, w przeciwieństwie do krajów, gdzie przedmiot ten jest obowiązkowy lub jest realizowany w ramach ścieżki międzyprzedmiotowej.

Większość krajów uwzględnia nauczanie przedsiębiorczości w swoich programach szkolnych. Natomiast wybór metody nauczania pozostaje do decyzji nauczycieli i rzadko można znaleźć przykłady zaleceń w tej dziedzinie. Zalecenia takie, jeśli już są sformułowane, są najczęściej stosowane w szkołach średnich II stopnia oraz w szkołach zawodowych.

Wyniki badań wskazują, że metody wykorzystujące angażowanie uczniów w doświadczenia pozaszkolne, realizowane w realnych sytuacjach, dają im poczucie kontaktu z prawdziwym światem i są kluczowe dla tego typu edukacji. Jednak raport informuje, że tylko kilka krajów proponuje uczniom udział w prawdziwych doświadczeniach związanych z działaniami w zakresie przedsiębiorczości, takimi jak tworzenie mikroprzedsiębiorstw czy praca w projektach, jako integralnymi elementami programu nauczania.

W tej sytuacji jest konieczne przygotowanie nauczycieli do nauczania tego przedmiotu poprzez ustalenie wspólnych zaleceń dotyczących metod nauczania prowadzących do osiągnięcia najlepszych rezultatów w procesie kształcenia umiejętności uczniów.

W doskonaleniu zawodowym nauczycieli tematyka nauczania przedsiębiorczości jest uwzględniona w znacznie większym stopniu niż w kształceniu kandydatów do zawodu. Dwadzieścia osiem krajów ma kursy doskonalenia zawodowego dla nauczycieli różnych przedmiotów na różnych poziomach szkolnictwa. Doskonalenie zawodowe jest zapewniane przez instytucje zajmujące się tego typu szkoleniami lub przez placówki specjalizujące się w tematyce przedsiębiorczości. Instytucje te odgrywają kluczową rolę także w procesie opracowywania materiałów dydaktycznych i w zapewnianiu wsparcia merytorycznego dla nauczycieli.

Żaden kraj nie spełnił wszystkich oczekiwań związanych z pełnym uwzględnieniem nauczania przedsiębiorczości w szkołach.Oczekiwania te to: sformułowanie i długofalowa realizacja strategii połączona z jej systematycznym monitorowaniem, ustanowienie stałych mechanizmów finansowania oraz ewaluacja efektów kształcenia. Pełne uwzględnienie oznacza także włączenie tematyki przedsiębiorczości do kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli. 

W rezultacie sformułowanie i wdrożenie strategii krajowej może się okazać najlepszą drogą do pełnego spełnienia oczekiwań związanych z nauczaniem przedsiębiorczości w szkołach w Europie.

Pełen tekst raportu Entrepreneurship Education at School in Europe jest dostępny w języku angielskim na stronie internetowej Eurydice: http://www.eurydice.org.pl.