Egzamin gimnazjalny już niebawem – jako nauczyciel na pewno dbasz o jak najwyższy poziom wiedzy swoich uczniów i robisz, co w twojej mocy, by każdy z nich uzyskał maksymalny możliwy wynik. By to osiągnąć, oprócz wiedzy, twoi uczniowie potrzebują dodatkowo umiejętności radzenia sobie ze stresem, żeby tę wiedzę w sposób efektywny wykorzystać.

(oprac. Monika Rudnik)

Nauczyciel jest jak trener, który dba nie tylko o umiejętności, lecz także o psychikę swojej drużyny. Egzamin jest bardzo emocjonującym wydarzeniem, szczególnie, gdy tak wiele od niego zależy. Nierzadko spotyka się uczniów, którzy przez cały okres edukacji osiągali wysokie wyniki, ale rezultaty egzaminów końcowych nie odzwierciedlały ich wiedzy i umiejętności. Czego więc potrzeba, by osiągnąć sukces?

Ważne jest przede wszystkim nastawienie. Wiara we własne możliwości, przekonanie o własnej skuteczności i wartości są fundamentami radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Warto podbudowywać poczucie wartości uczniów, by podchodzili do egzaminu silni, z wiarą w sukces. Podczas ostatnich przygotowań postaraj się dostrzegać pozytywne zachowania i je wzmacniać, np. pochwałą lub pozytywną uwagą. Możesz zaproponować uczniom ćwiczenie poprawiające samopoczucie uczniów i odgrywające ważną rolę w budowaniu poczucia wartości. Każdy uczeń ma przyklejoną do pleców kartkę formatu A4 z rozpoczętym zdaniem „Cenię/Lubię w tobie…”. Uczniowie krążą po klasie i zapisują kolegom i koleżankom dokończenie zdania na kartce. Taka kartka może być wspaniałą pamiątką z czasów szkolnych, ale również lekarstwem na stres i smutki na długie lata. Jako nauczyciel też weź udział w zabawie – przy okazji zadbasz i sprawdzisz, czy zasady zabawy zostały zachowane.

Bardzo cenną umiejętnością jest ukierunkowywanie uwagi. Ważne, by uczniowie potrafili w dniu egzaminów skoncentrować się na rozwiązywaniu testu najlepiej, jak potrafią. Muszą odwrócić swoją uwagę od przygotowań i emocji związanych z egzaminem. Egzamin gimnazjalny trwa 3 dni, co utrudnia koncentrację na wykonaniu zadania. Porozmawiaj z uczniami o tym, jak ważne jest skupienie uwagi na tu i teraz. Pomocne może być np. zanotowanie swoich emocji związanych z napisanym już egzaminem na kartce i schowanie do koperty, którą można otworzyć dopiero po zakończeniu wszystkich egzaminów. Rozpamiętywanie i przeżywanie „emocji poprzedniego dnia” może znacząco zakłócić możliwości rozwiązywania testu i zaniżyć jego wyniki. Omówcie wspólnie z uczniami to ćwiczenie, by wiedzieli, jak odrzucić to, co może im przeszkodzić w rozwiązywaniu testu. Możecie wspólnie z uczniami poszukać innych sposobów, które pozwolą im zostawić niepotrzebne myśli za drzwiami sali egzaminacyjnej. Postarajcie się stworzyć listę wszystkich możliwych pomysłów, tak by każdy mógł znaleźć coś odpowiedniego dla siebie. 

Na koniec chciałabym zwrócić twoją uwagę na relaks i odpoczynek. W dzisiejszych czasach coraz więcej osób ma problemy z odpoczywaniem. Jesteśmy przeładowani bodźcami płynącymi z telewizji, internetu, radia itd. Nawet podczas spaceru czy podróży w komunikacji miejskiej uczniowie cały czas poddawani są działaniu reklam z bilbordów czy innych nośników medialnych. Aby efektywniej wydobywać wiedzę z zasobów intelektualnych, mózg powinien odpoczywać od absorbujących, niepotrzebnych bodźców. Bardzo dobrze na funkcjonowanie całego organizmu działa lekki wysiłek fizyczny na świeżym powietrzu, najlepiej w otoczeniu natury. To czysta fizjologia, a ma ogromny wpływ na nasz potencjał intelektualny. Ruch sprzyja procesom metabolicznym i poprawia dotlenienie mózgu, dzięki czemu łatwiej nam się skupić. Wysiłek fizyczny podnosi też poziom endorfin, które również mają wpływ na minimalizowanie stresu, a kontakt z naturą pomaga nam wrócić do korzeni i ukoić nerwy. Możecie zaplanować wspólny spacer po lesie w czasie przed egzaminami lub zachęcić uczniów do takiej aktywności w dowolnym czasie – wskażcie na realne korzyści z tego płynące. 

Pokaż uczniom, jak radzić dobie w sytuacji, gdy stres weźmie górę i sparaliżuje ich podczas egzaminu. Możesz zaproponować im proste ćwiczenie oddechowe połączone z wizualizacją: usiądź wygodnie, wyprostuj się, oprzyj stopy o podłogę, ręce ułóż wzdłuż ciała; wyobraź sobie, że jesteś na pięknej, pustej plaży; fale biją o brzeg w rytm twojego oddechu, przez chwilę pozwól im płynąć; fale się uspokajają, morze cichnie, a z nimi twój oddech; dostosuj oddech do rytmu fal, fala nadchodzi – wdech, fala odchodzi – wydech; oddychaj przez chwilę głęboko, obserwując fale; świeci słońce, widzisz spokojną wodę, uśmiechnij się i otwórz oczy. 

Nauczycielu, twoje nastawienie ma ogromne znaczenie. Zarażając entuzjazmem i optymizmem, pomożesz swoim uczniom dużo bardziej, niż dzieląc się z nimi swoimi obawami. Ten ważny egzamin ma realne konsekwencje dla edukacji uczniów, jednak wiara w siebie i własne możliwości jest fundamentem tego, co zrobią z własną przyszłością bez względu na wyniki egzaminu. Powodzenia!

*Monika Rudnik – psycholog, trener komunikacji interpersonalnej i umiejętności wychowawczych.