Językowe manowce – Łącznik
09/05/2014Taka niewielka kreska, a jakie duże ma znaczenie... Zarówno w tekście pisanym odręcznie, jak i w tym tworzonym na komputerze możemy zauważyć, że łącznik różni się od dobrze znanego myślnika. Jednak znaki te często są ze sobą mylone.
Łącznik „-” jest krótszy od myślnika „–”. Warto przypomnieć, że ich różny wygląd wynika z ich odmiennych funkcji. W tym tekście skupimy się na łączniku – na tym, kiedy się go używa i jak powinno się go zapisywać. Poniżej znajdują się grupy najczęściej występujących wyrazów zapisywanych z łącznikiem. Ponadto są to wyrazy, w których pojawia się najwięcej pomyłek. Z łącznikiem piszemy:
- nazwy własne zapisywane wielką literą (nazwiska, nazwy członków narodów, nazwy państw) połączone z przedrostkami takimi jak: anty-, pseudo-, super-, np. super-Polak;
- nazwy miejscowe złożone z dwóch rzeczowników, które wspólnie nazywają miejscowość, np. Czechowice-Dziedzice;
- nazwiska złożone z dwóch nazwisk lub nazwiska i pseudonimu, np. Skłodowska-Curie, Boy-Żeleński;
- przymiotniki złożone z dwóch i więcej członów równorzędnych znaczeniowo, np. flaga biało-czerwona, klasa biologiczno-chemiczna;
- rzeczowniki złożone z dwóch równorzędnych członów, np. fryzjerka-kosmetyczka;
- pary wyrazów występujących zawsze razem, np. czary-mary, baba-jaga;
- wyrażenia, w których używamy przymiotnika złożonego dwa lub więcej razy, np. dwu-, trzygodzinny;
- połączenia z literą lub liczbą, np. potęga n-ta, 8-letni;
- formy utworzone od skrótowców, np. PRL-owski, TOPR-u.
Należy podkreślić, że ta lista nie jest pełna – pisownia pozostałych wyrazów pisanych z łącznikiem jest szczegółowo opisana w słowniku ortograficznym.
W piśmie ręcznym należy różnicować długość łącznika i myślnika. Natomiast aby napisać łącznik w edytorze tekstowym, wystarczy nacisnąć klawisz znajdujący się między ¬„0” a „=”. Często w ten sposób bywa błędnie zapisywany myślnik – należy pamiętać, że myślnik w programach tekstowych zapisywany jest np. za pomocą skrótu Ctrl + „-” (minus na klawiaturze numerycznej) lub przez wstawienie odpowiedniego symbolu. Co ważne, łącznika nie oddziela się spacjami od wyrazów, które są członami danego zestawienia. Czyli zapiszemy: biało-czerwony, a nie: „biało - czerwony” – taki błąd jest bardzo częsty, niestety nie tylko w tekstach publikowanych w internecie.
Na koniec warto dodać, że jeżeli chcemy podzielić wyraz, który zawiera łącznik, i drugi człon przenieść do następnej linijki, to należy zapisać znak przeniesienia na końcu linijki oraz łącznik na początku następnej linijki, np.:
południowo-
-wschodni