O tym, że czasem można dostać świra, słyszało z pewnością wielu z nas. A niektórzy pewnie wiedzą coś na ten temat z własnego doświadczenia...

Dostać można kota, świra, bzika, fioła – w polszczyźnie nie brak określeń na utratę zmysłów. Czasownik „dostać” łączy się także z innymi określeniami nazywającymi schorzenia, choroby czy stany chorobowe, do których zalicza się wspomniany „świr”. Jeśli chcemy powiedzieć, że ktoś zachorował na jakąś chorobę bądź pojawiły się u niego objawy jakiegoś stanu, to mówimy, że ta osoba dostała tej choroby lub objawów tego stanu, np. dostała: grypy, zapalenia płuc, kataru, gęsiej skórki, dreszczy, wylewu, zawału, zakażenia. Jednak dość często spotkać można wyrażenia: dostać wysypkę, dostać udar, zamiast: dostać wysypki, dostać udaru.

Błąd w związkach rządu tego typu wynika z tego, że czasownik „dostać” w zależności od znaczenia łączy się z rzeczownikami w dopełniaczu lub w bierniku. „Dostać” w znaczeniu „zachorować, nabawić się czegoś” łączy się rzeczownikami w dopełniaczu, jak w przykładach wymienionych w akapicie powyżej. Natomiast „dostać” w znaczeniu „otrzymać” wymaga rzeczownika w bierniku, np. dostać: prezent, kwiaty, karę, nauczkę.

Nieco upraszczając, możemy powiedzieć, że „dostać” połączone z dopełniaczową formą rzeczownika, nazywającego pewien obiekt, dotyczy części tego obiektu, a połączone z formą biernikową – dotyczy całego obiektu. Zatem można dostać prezent czy karę, które stanowią w pewnym sensie jakieś całości, ale już wysypka czy udar nie mieszczą się w tej kategorii.

W zapamiętaniu tych różnic może być pomocna wyobraźnia – pomyślmy o sytuacji, która budzi w nas pozytywne emocje – np. dostajemy (co?) prezent. A teraz pomyślmy o tym, że dostajemy (czego?) świra... O emocje nawet nie trzeba pytać...