Językowe manowce - o wymaganiach
07/03/2014„Życie ustawiło mi wysoką poprzeczkę.” – zastanówmy się, jakie wymagania życie postawiło przed autorem tych słów. Możemy dojść do wniosku, że wymagania były wysokie, a to prowadzi nas do wyrażenia „stawiać wysokie wymagania”. Wymagania mogą być wysokie, ale poprzeczka – nie.
Zdanie to powinno brzmieć: „Życie wysoko ustawiło mi poprzeczkę.” Użyty w nim zwrot oznacza „stawiać wysokie wymagania”. Jednak autor popełnił błąd, łącząc te zwroty. Nie tylko życie jest wymagające – język polski również. Musimy pamiętać, jakie wyrazy mogą wchodzić w skład związków frazeologicznych. Nie można dowolnie łączyć ich elementów. Zwrot „wysoko ustawić poprzeczkę” składa się z przysłówka, czasownika i rzeczownika. Można w nim użyć różnych czasowników: „ustawić” lub „stawiać”, a zamiast przysłówka „wysoko” można powiedzieć „nisko”, gdy mówimy o obniżonych wymaganiach. Ale już zmiana „poprzeczki” na inny przedmiot i zastąpienie przysłówka przymiotnikiem nie są poprawne. Skrócona wersja błędnego zwrotu – „wysoka poprzeczka” – jest również niepoprawna.
„Wysoko ustawić poprzeczkę” to zwrot zaczerpnięty ze skoku wzwyż i skoku o tyczce. Wyzwaniem dla skoczka jest przeskoczenie poprzeczki, która jest zawieszona wysoko, a nie – przeskoczenie wysokiej poprzeczki. Czy sama poprzeczka może być wysoka? Powiemy raczej, że ma długość. Ta w dodatku jest stała i w skoku wzwyż wynosi ok. 4 m, a w skoku o tyczce – ok. 4,5 m. Zatem odnosząc się do niepoprawnego zwrotu, należy podkreślić, że poprzeczka nie jest ani niska, ani wysoka.