25 stycznia to Dzień Kryptologii. Święto zostało ustanowione przez Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w 2007 roku, w 75. rocznicę złamania szyfru niemieckiej maszyny kodującej Enigma. 14 grudnia 1932 roku dokonali tego trzej polscy matematycy i kryptolodzy: Marian Rejewski, Jerzy Różycki oraz Henryk Zygalski.

Pogromcy Enigmy

Słowo enigmato po grecku zagadka. Jak najbardziej pasuje zatem do maszyny, której głównym celem jest szyfrowanie i deszyfrowanie wiadomości. Wyglądem Enigma przypominała przenośną maszynę
do pisania. Umożliwiała zbudowanie bezpiecznego systemu komunikacji radiowej.

Wyzwaniu złamania szyfru Enigmy podejmowali się m.in. mistrzowie szachowi i miłośnicy łamigłówek
– jednak bez skutku. Zadanie zostało zlecone matematykom. Wojsko zwróciło się o pomoc do profesora Zdzisława Krygowskiego – założyciela Wydziału Matematyki Uniwersytetu Poznańskiego. Wybór nie był przypadkowy – Poznań słynął z dobrych matematyków.

W styczniu 1929 roku na Uniwersytecie Poznańskim zorganizowano kurs kryptologii, na który skierowano najzdolniejszych uczniów, w tym Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckego i Henryka Zygalskiego. Sukces Polaków wymagał długoterminowej strategii i wytrwałości w realizacji planu. Kod Enigmy udało się złamać 14 grudnia 1932 roku, co pozwoliło na odczytywanie tajnej korespondencji III Rzeszy. Od momentu rozszyfrowania Enigmy Polacy przechwycili tysiące wiadomości, jednocześnie poświęcając dużo czasu na rozpracowywanie modyfikacji wprowadzanych przez Niemców. Oprócz wpływu na losy II wojny światowej, maszyny kryptoanalityczne przyczyniły się do narodzin informatyki.
 

Powstaje Centrum Szyfrów Enigma

Słowo kryptologia pochodzi od greckich wyrazów kryptós (ukryty) i lógos (słowo, rozum). Dziedzina ta zajmuje się przekazywaniem zaszyfrowanych informacji w taki sposób, aby nie trafiły do nieodpowiednich osób. Należy do gałęzi matematyki i informatyki. Składa się z dwóch działów:

• kryptografii, która zajmuję się tworzeniem szyfrów
• kryptoanalizy, zajmującej się ich łamaniem.

 
Obecnie kryptologia ma zastosowanie zarówno w bankowości, jak i w wojskowości i dyplomacji. W tych dziedzinach używa się najbardziej zaawansowanych funkcji i protokołów kryptograficznych.

W Poznaniu powstaje Centrum Szyfrów Enigma, które ma popularyzować i przybliżać sekrety kryptologii, a także przypominać o dokonaniach związanych z miastem matematyków.

„Centrum Szyfrów Enigma będzie czymś więcej niż muzeum. Chcemy w nim pokazać historię kryptologii w przystępny sposób. Opowiedzieć, jak łamanie niemieckiego szyfru zaczęło się w Poznaniu, jakimi narzędziami posługiwali się nasi bohaterowie: Marian Rejewski, Jerzy Różycki
i Henryk Zygalski, oraz jak ich osiągnięcia przełożyły się na skrócenie II wojny światowej. Pokażemy również, jakie jest współczesne wykorzystanie osiągnięć kryptologii w cyfryzacji. Zależy nam na tym, by Centrum Szyfrów Enigma było miejscem, które nie tylko pokazuje przeszłość, ale i wskazuje przyszłość” – tłumaczy zastępca prezydenta Poznania Mariusz Wiśniewski.

Dzisiejsze święto to dobra okazja do tego, aby przybliżyć uczniom historyczny sukces Polaków. Warto zachęcić dzieci i młodzież do gimnastyki umysłu przez rozwiązywanie krzyżówek, szarad, rebusów, a także układanie kostki Rubika. Warto też lepiej poznać historię Enigmy i losy trójki polskich geniuszy, dziś nieco zapomnianych. Zachęcamy także do zapoznania się z portalem ŁamaczeSzyfrów.pl, na którym znajdą Państwo wiele cennych informacji, filmów wideo oraz grę kryptologiczną.

Źródła:

1. Wydział Matematyki i Informatyki UAM, Centrum Kryptologii Enigma.amu.edu.pl
2. ŁamaczeSzyfrów.pl
3. Naukowiec.org