Co nie powinno się znaleźć w statucie szkolnym? Dlaczego prawa ucznia są naruszane? Co można zrobić, aby naprawić szkody i świadomie tworzyć dokumenty regulujące wewnętrzne zasady funkcjonowania szkoły?

Łamanie praw osób pełnoletnich, nieprawidłowości związane z ocenianiem czy brak odpowiedniej pomocy psychologicznej – to tylko niektóre z form naruszających prawa uczniów.

Statut szkolny, który łamie prawo

Każda szkoła ma indywidualny statut, który reguluje wewnętrzne zasady funkcjonowania placówki, m.in. zasady oceniania, nagradzania czy karania. Bywa jednak, że zapisy te naruszają prawo.

Niezgodność statutu szkoły z przepisami przejawia się w regulacjach:

• niezgodnych z obowiązującym prawem,
• niezrozumiałych,
• nieprecyzyjnych,
• trudnych do wyegzekwowania.

 
Najczęściej naruszane przepisy w statutach szkolnych 

We wnioskach wpływających do Rzecznika Praw Obywatelskich często wypisane są podobne działania szkoły, które są sprzeczne z prawem. RPO na podstawie wniosków oraz publikacji poświęconych prawu wyróżnił kilka najczęściej naruszanych przepisów.

Statuty szkolne często łamią:

• prawa uczniów pełnoletnich,
• prawo do prywatności i ochrony godności,
• prawo do sprawiedliwej, jawnej i umotywowanej oceny,
• prawo do zachowania właściwej proporcji między wysiłkiem szkolnym, rozwojem i pasją,
• prawo własności.

 
Działania szkoły sprzeczne z prawem 

Wiele z powszechnie stosowanych w szkołach regulacji narusza granice praw ucznia. Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie do kuratorów oświaty określił, które działania należy w szkole ograniczyć.

Działania szkoły wobec uczniów, które naruszają prawo:

• wymaganie usprawiedliwienia lub zgody rodziców od uczniów pełnoletnich,
• brak możliwości opuszczania terenu szkoły w trakcie przerwy przez uczniów pełnoletnich,
• odmowa uznania od ucznia pełnoletniego oświadczenia o braku zgody na udzielanie rodzicom informacji o ocenach,
• szczegółowe określanie zasad wyglądu uczniów i uczennic,
• karanie za fryzury, makijaż, biżuterię, tatuaże itp.,
• stosowanie innych kryteriów ze względu na płeć,
• oczekiwanie wiedzy wychodzącej poza podstawę programową na ocenę celującą,
• warunkowanie oceny celującej udziałem w konkursach czy olimpiadach,
• określanie oceny rocznej tylko na podstawie średniej ocen,
• nieklasyfikowanie ucznia wyłącznie z powodu zbyt niskiej frekwencji,
• wstawianie jedynek za brak pomocy szkolnych lub nieprzygotowanie do zajęć,
• wstawianie ocen za próbne egzaminy,
• ograniczanie możliwości poprawiania oceny,
• niejasne kryteria ocen zachowania,
• ustalanie dużej liczby sprawdzianów w tygodniu,
• wymaganie wiedzy ze zbyt obszernego materiału,
• całkowity zakaz przynoszenia telefonów do szkoły,
• odbieranie urządzeń elektronicznych i zobowiązywanie rodziców/opiekunów prawnych do ich odbioru ze szkolnego depozytu.

 
Kampania na temat praw uczniów  

Badania RPO wskazują, że łamanie praw uczniów w statutach szkolnych wynika z nieznajomości lub niezrozumienia przepisów przez osoby tworzące te dokumenty. W tym przypadku niezbędny jest odpowiedni nadzór pedagogiczny. Jego podstawą nie może być wyłącznie kontrola, a przede wszystkim wsparcie pracowników szkoły w podniesieniu kompetencji w zakresie znajomości i interpretacji praw uczniów.

Dlatego RPO apeluje do kuratorów oświaty o włączenie się w kampanię informacyjną w szkołach oraz zorganizowanie działań dla zapewnienia zgodności przepisów statutów z obowiązującym prawem. Dzięki temu możliwe będzie świadome tworzenie dokumentów regulujących wewnętrzne życie szkoły.

TUTAJ mogą obejrzeć Państwo nagranie RPO.

Źródło:

W obronie praw uczniów – Marcin Wiącek do kuratorów oświaty,  https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-uczniowie-prawa-szkoly-statuty-kuratorowie-wideo (dostęp: 12.07.2023 r.).