O komunikacji między uczniami i nauczycielami – rozmowa z psycholog Moniką Rudnik, autorką kursu dla nauczycieli „Słucham, rozmawiam, motywuję”, dostępnego na platformie kursów Wydawnictwa OPERON.

Komunikacja ma dla nas ogromne znaczenie. Dlaczego?

Komunikacja towarzyszy nam praktycznie wszędzie i przez cały czas, nie możemy jej uniknąć. Każdego dnia przekonujemy się, ile od niej zależy.  Często mówimy: „zabrakło komunikacji, nie dogadaliśmy się, źle się zrozumieliśmy” – to sytuacje, w których najbardziej odczuwamy znaczenie komunikacji i jej jakości w naszym życiu. 

Ma aż takie znaczenie?

Tak, często to właśnie od niej zależy nasze szczęście i powodzenie, a także życiowe wybory, dlatego jest tak istotną kwestią, którą warto trenować i rozwijać, by sprawniej i efektywniej porozumiewać się każdego dnia.

Często zapominamy, że komunikacja to nie tylko mówienie, że to coś więcej… 

Komunikacja to nie tylko treść czy informacja; to również nasze emocje, problemy, przekonania, a przede wszystkim relacje z otaczającymi nas osobami. Dlatego należy pamiętać, że jako komunikację powinniśmy rozumieć nie tylko to, co mówimy, lecz także sposób, w jaki mówimy, jakim tonem, jaką postawę ciała przyjmujemy. Znaczenie ma wszystko, choć nie zdajemy sobie z tego sprawy: nasza mimika, gesty, a nawet wygląd; przekazują one odbiorcy wskazówki, na temat tego, co chcemy mu powiedzieć. O tym i wielu innych aspektach komunikacji uczę nauczycieli na kursie internetowym
„Słucham, rozmawiam, motywuję”. Badania pokazują, że faktyczna treść komunikatu (czyli to, co rozumiemy jako pewien powiedziany czy zapisany tekst) to nie więcej niż 35% sensu wypowiedzi, pozostałe prawie 70% to tzw. komunikacja niewerbalna, która dopełnia informacje słowne. 

Dlaczego takie znaczenie ma dobra komunikacja pomiędzy uczniami i nauczycielami? 

Relacja nauczyciel – uczeń jest wyjątkowo złożona. Z jednej strony, aby prawidłowo „działać” potrzebuje partnerstwa i pewnej demokracji, z drugiej strony wymaga przywództwa ze strony nauczyciela. Jest to trudna sytuacja, w której wyczucie odpowiedniego balansu pomiędzy tymi dwiema skrajnościami gwarantuje sukces obu stron. Dlatego znaczenie poprawnej i głębokiej komunikacji opartej na wzajemnym szacunku i szczerości jest tak ogromne. To, czy uda się porozumieć w relacji nauczyciel – uczeń, skutkować będzie wynikami w nauce, osiągnięciami ucznia, ale również będzie nieocenioną lekcją tego, jak budować wartościowe relacje z ludźmi na całe życie.

Jakie umiejętności z zakresu komunikacji powinien mieć nauczyciel, by dobrze pracować z uczniami?

Nauczyciel, by z sukcesem edukować, powinien przede wszystkim mieć świadomość procesów komunikacyjnych oraz ich konsekwencji. Dzięki znajomości właściwych technik aktywnego słuchania, budowania konstruktywnej informacji zwrotnej czy rozwiązywania problemów, nauczyciel będzie sprawniej odczytywał komunikaty uczniów (nie tylko słowne), a co za tym idzie – efektywniej dobierał narzędzia pracy. 

Co ma wspólnego komunikacja z motywacją? 

Więcej niż na ogół nam się wydaje. Motywowanie to złożony proces oparty na analizie potrzeb, emocji i problemów oraz umiejętności adekwatnego reagowania. Nie można motywować okazjonalnie, nie przyniesie to pożądanego efektu. By realnie osiągnąć wyższy poziom zainteresowania nauką, nauczyciel powinien w swoje codzienne relacje z uczniem wpleść określone zachowania. Zasady poprawnej komunikacji pomogą mu lepiej odczytywać, co jest rzeczywistą potrzebą i intencją ucznia i na tej podstawie dobrać taką technikę motywowania, która będzie wzmacniała wewnętrzną pasję zdobywania wiedzy. Pozwoli to osiągnąć długofalowy efekt, który może przenieść się nawet na całe późniejsze życie ucznia.

A gdyby miała Pani podać przykład typowej sytuacji związanej z brakiem właściwej komunikacji między uczniami i nauczycielami, to co by to było?

Na temat sytuacji związanych z brakiem właściwej komunikacji między uczniami a nauczycielami można by napisać książkę. Podstawowym problemem jest nawarstwiająca się fala kolejnych nieporozumień, która prowadzi do frustracji nauczyciela, a ze strony ucznia do zniechęcenia, a nawet oporu do nauki i kontaktu. Zazwyczaj są to sytuacje, w których otwarta rozmowa, oparta na wzajemnym szacunku, rozwiązuje problem. Zwykle wagarowanie, brak zainteresowania nauką, złe zachowanie na lekcji można „wyleczyć” zmianą postawy nauczyciela, zmianą stylu komunikacji nauczyciela, a czasem ustaleniem wspólnych zasad współpracy. Są to drobne zmiany, które przynoszą duże efekty. 

To z jednej strony bardzo proste, ale te najprostsze rzeczy bywają najtrudniejsze.

Oczywiście, nie można powiedzieć, że takie zmiany nie wymagają od nauczyciela wysiłku. Wymagają ogromnej pracy – trzeba uświadomić sobie problem, znaleźć motywację do działania, spojrzeć na ucznia empatycznie, pokonać swoje emocje, odszukać w sobie wiedzę, wybrać metodę i aktywnie działać. Często napotykając na opór i niechęć ucznia – to przecież też nie zachęca. Ale to ma ogromną wartość i działa.
A dlaczego to działa? Najprościej tłumacząc: na podstawie reguły wzajemności w relacjach międzyludzkich drobna zmiana po jednej stronie przynosi drobną zmianę po drugiej, i jak w tenisie – zmiana za zmianę, prowadzi do poprawy relacji i podniesienia satysfakcji obu stron. 

Monika Rudnik – psycholog, trener komunikacji interpersonalnej i umiejętności wychowawczych. Autorka najnowszego kursu internetowego Wydawnictwa OPERON – „Słucham, rozmawiam, motywuję – czyli o skutecznej komunikacji z uczniami”.

Więcej o kursie