Od początku roku szkolnego 2024/2025 nauczyciele i uczniowie klas 4–8 szkół podstawowych i wszystkich klas szkół ponadpodstawowych będą pracować zgodnie ze zmianami w podstawie programowej. Zmiany te wpływają także na egzamin ósmoklasisty oraz na maturę. „Uszczuplenie” podstawy programowej to pierwszy etap przed wprowadzeniem kompleksowej reformy edukacji, która będzie obowiązywała od 1 września 2026 r.

28 czerwca 2024 r. ministra oświaty Barbara Nowacka podpisała projekty rozporządzeń zmieniających podstawę programową kształcenia ogólnego dla 18 przedmiotów w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych.

Ograniczony o około 20% zakres treści nauczania – wymagań szczegółowych – da nauczycielom i uczniom więcej czasu na spokojniejszą i bardziej dogłębną realizację programów nauczania – prognozuje ministerstwo.

Co zmieni się od września 2024 r.?

Zmieniona podstawa programowa będzie obowiązywać od 1 września 2024 r. przez dwa kolejne lata, aż do czasu wprowadzenia kompleksowej reformy edukacji.  Wcześniej ministra edukacji podpisała rozporządzenia wprowadzające nowe przedmioty i zajęcia, które rozpoczną się od tego roku szkolnego.

Najważniejsze zmiany obowiązujące od września 2024 r.:

• usunięcie wybranych z wymagań szczegółowych dla 18 przedmiotów, które są nadmiarowe na danym etapie edukacyjnym, niemożliwe lub bardzo trudne do zrealizowania w praktyce szkolnej;
• dodanie zasad udzielania pierwszej pomocy w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla klas I–III;
• wydłużenie o miesiąc okresu, w którym w szkole są przeprowadzane testy sprawnościowe z WF-u;
• rezygnacja z odrębnej podstawy programowej kształcenia ogólnego w zakresie przedmiotu język mniejszości narodowej lub etnicznej – język niemiecki;

• wygaszanie przedmiotu historia i teraźniejszość, który będzie nauczany w tylko wybranych klasach do 2026 r.;
• wdrożenie dwóch nowych przedmiotów: edukacja obywatelska (zamiast HiT) oraz edukacja zdrowotna (zamiast WdŻ).
• wskazanie w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla II etapu edukacyjnego (tj. klas IV–VIII) dla języka polskiego, że na egzaminie ósmoklasisty nie będzie wymagana znajomość krótkich utworów literackich poznawanych w całości, utworów literackich poznawanych we fragmentach i utworów poetyckich – dla klas IV–VI; uznano, że nie można oczekiwać od uczniów zdających egzamin ósmoklasisty znajomości  tekstów, które były omawiane w klasach IV–VI przez jedną lub dwie godziny lekcyjne, gdyż nie jest to konieczne do rzetelnego sprawdzenia umiejętności na egzaminie po klasie VIII; zauważono ponadto, że w latach 2019–2024 na egzaminie ósmoklasisty obowiązywały tylko lektury z klas VII i VIII;

 
Zwrócono większą uwagę na rozwijanie umiejętności praktycznych zamiast wiedzy teoretycznej lub encyklopedycznej oraz na korzystanie w procesie nauczania – uczenia się z cyfrowych narzędzi oraz zasobów edukacyjnych dostępnych w Internecie – podkreśla MEN w komunikacie.

Nowe zasady egzaminów państwowych 

Od roku szkolnego 2024/2025 będzie ograniczona o 20% podstawa programowa kształcenia ogólnego – jedna z podstaw przeprowadzania egzaminu maturalnego oraz egzaminu ósmoklasisty. To oznacza, że na egzaminach od 2025 r. nie będą obowiązywać wymagania egzaminacyjne funkcjonujące w latach 2021–2024 wprowadzone w związku z pandemią COVID-19.

Centralna Komisja Egzaminacyjna wprowadza zmiany na egzaminie ósmoklasisty i maturze – najważniejsze informacje:

• najwięcej zmian będzie na ustnym i pisemnym egzaminie maturalnym z języka polskiego;
• zmniejszono listę pytań jawnych na maturze z języka polskiego ze 112 do 68;
• zredukowano na maturze do 1–2 zadań listę zadań dotyczących lektur, które od roku szkolnego 2024/2025 będą czytane we fragmentach, a nie w całości;
• usunięto zadania dotyczące lektur wykreślonych z podstawy programowej (oba egzaminy).

 
Zaktualizowane informatory o egzaminie ósmoklasisty i egzaminie maturalnym ze wszystkich przedmiotów będą zamieszczane na stronie CKE w terminie od 1 sierpnia do 1 września. Zostaną udostępnione w takiej kolejności, w jakiej zostaną opracowane przez ekspertów.

Projekt zmian wprowadzanych przez CKE wejdzie w życie po opublikowaniu rozporządzenia zmieniającego podstawę programową. O szczegółach będziemy Państwa informować na bieżąco.

Największych cięć dokonano w liście lektur 

Duże zmiany w listach lektur są spowodowane tym, że uczniowie – jak podkreśla MEN – zamiast czytać książki, najczęściej sięgają po tzw. bryki.

Z listy lektur obowiązkowych usunięto m.in.:

• twórczość Jarosława Marka Rymkiewicza,
• twórczość Jacka Dukaja,
• „Powrót taty” i „Panią Twardowską” Adama Mickiewicza,
• „W pamiętniku Zofii Bobrówny” Juliusza Słowackiego,
• mit o Orfeuszu i Eurydyce,
• ewangeliczną przypowieść o pannach roztropnych,
• „Żonę modną” Ignacego Krasickiego,
• „Katarynkę” Bolesława Prusa,
• „W pustyni w puszczy” Henryka Sienkiewicza,
•  „Śmierć Pułkownika”,
• wybrany utwór z cyklu „Sonety krymskie” Adama Mickiewicza,
• „Ziele na kraterze”, „Tędy i owędy” Melchiora Wańkowicza,
• „Kronikę polską” Gala Anonima,
• „Boską komedię” Dantego Alighieri,
• „Kazania sejmowe” Piotra Skargi,
• „Odprawę posłów greckich” Jana Kochanowskiego,
• „Konrada Wallenroda” Adama Mickiewicza,
•  „Romea i Julię” Williama Szekspira,
• „Rozdzióbią nas kruki, wrony…” Stefana Żeromskiego.

 
Niektóre z powyższych lektur zostały przeniesione na listę lektur uzupełniających albo będą omawiane we fragmentach. Zrezygnowano z czytania w całości m.in.: „Potopu” Henryka Sienkiewicza, „Chłopów” Władysława Reymonta czy „Innego świata” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Do listy lektur nieobowiązkowych przesunięto m.in.: „Katarynkę” Bolesława Prusa, „W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza i „Romea i Julię” Williama Szekspira.

Do nowej listy lektur obowiązkowych dodano m.in.:

• opowiadanie „Profesor Andrews w Warszawie” Olgi Tokarczuk,
• „Rotę” Marii Konopnickiej.

 
Do spisu przykładowych lektur uzupełniających dodano m.in.:

• „Biegunów”, „Opowiadania bizarne”, „Prawiek i inne czasy” Olgi Tokarczuk.

 
Z języka polskiego Ministerstwo Edukacji Narodowej uwzględniło właściwie wszystkie nasze postulaty – to dobry znak. Cieszy mnie nowa odchudzona lista lektur – uczniom i nauczycielom będzie choć trochę lżej. Efekt cięć z języka polskiego na poziomie szkoły podstawowej i ponadpodstawowej oceniam pozytywnie – napisał m.in. na Facebooku Dariusz Martynowicz, Nauczyciel Roku 2021 i jeden z polonistów, którzy w manifeście „Grzeczni już byliśmy” skrytykowali pierwszą wersję zmian w podstawie programowej z języka polskiego.

Nauczycie apelowali wtedy m.in. o usunięcie większej liczby lektur obowiązkowych. Chcieli także większej wolności w wyborze lektur uzupełniających. Postulowali również o zaproszenie do prac ws. zmian w podstawie programowej (zwłaszcza nowej) uznanych w środowisku polonistycznym ekspertów i ekspertek, a także o zmiany kadrowe w Centralnej Komisji Egzaminacyjnej (m.in. osób koordynujących zmiany w podstawie programowej z języka polskiego ze strony CKE). Więcej na temat manifestu polonistów i polonistek „Grzeczni już byliśmy” przeczytają Państwo w artykule „Poloniści i polonistki chcą więcej cięć w podstawach programowych”.

Podręczniki dostosowane do zmian MEN  

Zgodnie z wytycznymi MEN podręczniki Operonu będą uwzględniały zmiany z 2024 r. Podręczniki z oznaczeniem treści wykreślonych z podstawy programowej zostaną udostępnione na Platformie Operon w postaci cyfrowej.  Jak oznaczono wykreślenia w podręcznikach Operonu? Poszczególne treści usunięte z podstawy programowej, które nie są już wymagane przez MEN, zostały oznaczone szarymi nożyczkami oraz tabelą z przerywaną linią.

Indywidualne konsultacje dla nauczycieli, którzy chcą wiedzieć więcej na temat podręczników Wydawnictwa Operon

Być może potrzebują Państwo pomocy albo chcieliby Państwo dowiedzieć się czegoś więcej na temat podręczników, materiałów dodatkowych czy obudowy dydaktycznej Wydawnictwa Operon. Bardzo chętnie spotkamy się i odpowiemy na wszystkie pytania. Zachęcamy do skorzystania z nowej usługi: indywidualnych konsultacji dla nauczycieli. Aby zamówić konsultacje, wystarczy wejść na stronę oferty Wydawnictwa Operon www.operon.pl i kliknąć przycisk „Zarezerwuj konsultacje”, a następnie wybrać dogodny dla siebie dzień i godzinę w kalendarzu rezerwacji, a my zadbamy o resztę. Kalendarz spotkań jest aktualizowany na bieżąco.

Więcej na temat uszczuplonych podstaw programowych przeczytają Państwo w artykułach:

• Podręczniki Operonu dostosowane do zmian MEN
• Zmiany w polskiej edukacji od września
• Zmiany w podstawach programowych
• Nowy przedmiot w szkole zamiast HiT-u
• Kłopot z likwidacją HiT-u
• Nowy przedmiot w szkole zamiast WDŻ
• Nowe, odchudzone podstawy programowe

Źródła:

1. Uszczuplone podstawy programowe – rozporządzenia podpisane, https://www.gov.pl/web/edukacja/uszczuplone-podstawy-programowe--rozporzadzenia-podpisane (dostęp: 11.07.2024 r.).
2. Wpis dotyczący lektur na portalu społecznościowym Dariusza Martynowicza – jednego z autorów manifestu polonistów i polonistek „Grzeczni już byliśmy”, https://www.facebook.com/DarekkM (dostęp: 11.07.2024 r.).