Co należy wiedzieć o profesjonalnym wykorzystaniu głosu?
Część 4, czyli o tym, dlaczego uczniowie nie okazują zainteresowania tym, co mówię

(oprac.  Małgorzata Rożyńska*)

Zdarza się, że nauczyciele mówią: „Uczniowie nie chcą mnie słuchać…”, „Nie okazują zainteresowania tym, co mówię…”. Dlaczego?
Każdy z nas zapewne ma pewne charakterystyczne cechy – barwę głosu, brzmienie i sposób mówienia. I choć barwy nie możemy zmienić, ponieważ zależna jest od wielkości i kształtu fałdów głosowych, to nad brzmieniem oraz sposobem mówienia możemy popracować. Jak można popracować nad brzmieniem głosu? Warto zwrócić uwagę na:

  • stan emocjonalny – fonacja jest cicha, gdy jesteśmy np. czymś przygnębieni, a mocna i dźwięczna, gdy czujemy radość,
  • sposób bycia – jesteśmy lepiej słyszalni i ciekawiej mówimy, stojąc bądź chodząc,
  • higienę – wyschnięte gardło zmienia nasz głos i obniża możliwości siły głosu.
  • Możemy zadbać także o lepszy jakościowo sposób mówienia.
  • Na początek proponuję, aby swój głos uważnie poobserwować, czyli osłuchać się z nim. Można to uczynić poprzez nagrywanie głosu (można czytać lub mówić o jakichś informacjach). Następny krok, to analiza nagranego głosu. Ważne w tym momencie jest uświadomienie sobie niewłaściwych przyzwyczajeń do posługiwania się głosem. Zwróćmy uwagę, na to, jak posługujemy się naszym głosem, czy mówimy komunikatywnie (wyraźnie), czy nasz sposób komunikowania się ze słuchaczem jest ciekawy. Odpowiedzmy na takie pytania:
  • Czy odpowiednio akcentujemy sylabę w wyrazie, a wyraz w zdaniu za pomocą siły artykulacyjnej (akcent ekspresyjny)?
  • Czy stosujemy poprawną dykcję (wymowę)?
  • Jaka jest nasza fonacja (produkowanie dźwięków mowy)?
  • Czy stosujemy modulację, czyli podnoszenie i zniżanie głosu w mówieniu?
  • Jakie jest tempo mówienia (stopień szybkości mówienia)?
  • Jaki jest poziom siły głosu (głośność mówienia)?

Pamiętajmy, że zarówno zbyt szybkie mówienie, jak i zbyt wolne oraz zbyt głośne czy ciche może zakłócać uwagę słuchową i mieć niekorzystny wpływ na zapamiętywanie przez uczniów informacji przekazywanych ustnie. Zatem bądźmy uważni na reakcje uczniów podczas naszych klasowych „przemówień”. Pamiętajmy, żeby starać się mówić barwnie i ciekawie. Nasz głos to instrument, którym możemy uczniów zaczarować bądź znudzić czy uśpić, a tym samym – zniechęcić do pracy. 

Tymczasem proponuję następujące ćwiczenia:

  • ćwiczenie rozluźniające – skłony w bok,
  • ćwiczenie oddechowe – dmuchanie na chusteczkę w leżeniu (kładziemy chusteczkę na twarzy, wykonujemy głęboki wdech nosem, napinając mięśnie brzucha, a następnie wypuszczamy powietrze ustami, starając się unieść chusteczkę jak najwyżej),
  • ćwiczenie dykcyjne – szybkie i przesadne wymawianie głosek a-u na głos i bez udziału głosu: a-u-a-u-a-u/ a-u-a-u-a-u/ a-u-a-u-a-u/,
  • ćwiczenie „wprawka dykcyjna” – czytanie na różne sposoby (np. głos coraz szybciej, z różną intonacją, szeptem, z różnym zabarwieniem emocjonalnym):

TE SNOPKI W KOPKI USTAWIĄ CHŁOPKI
A SNOPY W KOPY USTAWIĄ CHŁOPY.
pka-chła pke-chłe pki- chły pku- chłu

KRUK PRZY KRUKU TKWI NA BRUKU
bra-kra bre-kre bry-kry bro-kro brą-krą

TEATR GRA W GROTACH DEKAMERONA
GROM GRUCHNĄŁ W KONAR RODODENDRONA
(wprawki pochodzą z publikacji: B. Toczyska, KAMA MAKAKA MA! Wprawki dykcyjne, Gdańsk 1992).

  • dla relaksu – przeczytanie humorystycznej ciekawostki:

Jaki był kolor głosu H. Modrzejewskiej? Przy jambach – wesoły, radosny, żywiołowy, jak we wzorzyste ubrania dziewcząt wiejskich, przy trochejach – poważny, jak barwna harmonia weneckich malarzy.
(pytanie i odpowiedź pochodzi z publikacji: B. Toczyska, KAMA MAKAKA MA! Wprawki dykcyjne, Gdańsk 1992).

LITERATURA
Gałkowski T., Jastrzębowska G.(red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, Opole 2001.
Obrębowski A. (red.), Narząd głosu i jego znaczenie w komunikacji społecznej, Poznań 2008.
Styczek I., Logopedia, Warszawa 1980.
Toczyska B., KAMA MAKAKA MA! Wprawki dykcyjne, Gdańsk 1992.
Toczyska B., Elementarne ćwiczenia dykcji, Gdańsk 1994.
Walencik-Topiłko A., Głos jako narzędzie. Materiały do ćwiczeń emisji głosu dla osób pracujących głosem i nad głosem, Gdańsk 2009.
www.logopeda.pl

*Małgorzata Rożyńska. Specjalista terapii pedagogicznej, pedagog, nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej, logopeda. Zajmuje się wspieraniem dzieci z trudnościami w nauce. Współautorka Metody ORTOGRAFFITI z Bratkiem.