Jak współpracować z rodzicami ucznia? Część 3., czyli o tym, jak rozmawiać z rodzicem o trudnościach edukacyjnych i wychowawczych ucznia

(oprac. Małgorzata Rożyńska*)

Rozmowy z rodzicami na temat trudności edukacyjnych bądź wychowawczych danego ucznia są oceniane przez nauczycieli jako rozmowy trudne. To prawda. Dlatego w niniejszych miniporadach przedstawię kilka pomysłów pomocnych w tej kwestii. 

Aby przeprowadzić konstruktywną rozmowę z rodzicami o trudnościach ucznia, należy się do niej przygotować. Warto pamiętać, że nie można całego spotkania oprzeć wyłącznie na przekazywaniu tych informacji. Należy pamiętać, że jeśli rozmowa będzie polegała na omawianiu zastrzeżeń i stwierdzeniu, iż uczeń ma trudności w nauce lub że tylko on nieodpowiednio się zachowuje w szkole, to prawdopodobnie wzbudzimy u rodziców poczucie winy. Wywołamy w nich także negatywne emocje, gdyż poczują się obarczeni odpowiedzialnością za te problemy (oto nauczyciel widzi tylko w dziecku „problem”), mogą uznać, że dana sytuacja czy dziecko zostały niesprawiedliwie ocenione, a przez to zaczną się bronić. 

Takie zachowanie nauczyciela może zamknąć drogę do dalszej dobrej współpracy.
Można temu zapobiec – w tym celu trzeba sprawę przedstawić w taki sposób, by rodzice nie mieli wątpliwości, że nauczyciel ma na uwadze przede wszystkim dobro ucznia, nie chce uwolnić się od odpowiedzialności (przenieść ucznia do innej klasy czy szkoły!), nie obwinia też rodziców i nie zamierza zostawić ich z tym problemem. Dobre wrażenie wywiera na rodzicu kompetentny nauczyciel, który wie, o co ma zapytać, co poradzić, oraz określający swoje oczekiwania.

W przygotowaniu do owocnej i udanej rozmowy warto uwzględnić następujące wskazówki:

• Zebrać informacje o uczniu.

1. Jeśli mamy do czynienia z uczniem klas młodszych warto zajrzeć do dokumentacji szkolnej, wytworów pracy dziecka, np. zeszytów, prac plastycznych, a jeśli to możliwe, zapoznać się z diagnozą przedszkolną, porozmawiać z innymi nauczycielami uczącymi dziecko i pedagogiem szkolnym).
2. Jeśli mamy do czynienia z uczniem klas starszych warto zajrzeć do dokumentacji szkolnej, zapoznać się z wynikami prowadzonych działań pedagogicznych w klasach młodszych, przejrzeć i przeanalizować prace ucznia, np. zeszyty, prace plastyczne, porozmawiać z innymi nauczycielami uczącymi ucznia i pedagogiem szkolnym.
3. Warto poznać zdanie ucznia na temat jego samopoczucia w szkole, relacji z rówieśnikami, w jaki sposób odrabia zadania domowe, a także jak radzi sobie z trudnościami itp.

• Zastanowić się nad takim przedstawieniem problemu rodzicom, by ich nie zniechęcić, a jednocześnie nie bagatelizować trudności ucznia.
• Zapoznać się z literaturą dotyczącą omawianej problematyki, aby podzielić się wiedzą z rodzicami.
• Do przeprowadzenia rozmowy (nieco dłuższej) warto wybrać pomieszczenie sprzyjające spotkaniu – wyciszone, stwarzające dobrą atmosferę i zobowiązujące do wymiany opinii i spostrzeżeń. Na rozmowę warto umówić się osobiście, np. podczas klasowego zebrania (wywiadówki) lub telefonicznie, nie wskazane jest umawianie się za pomocą dzienniczka. Bezpośrednia rozmowa stwarza możliwość ustalenia dogodnego terminu i zorientowania się, jak rodzice przyjmują propozycję nauczyciela. Warto zaprosić obydwoje rodziców, zwłaszcza gdy problem jest poważniejszy.
• Nauczyciel zanim poruszy właściwy temat, może przedstawić pozytywne informacje o uczniu, np. powiedzieć o jego sukcesie czy umiejętnościach, zdolnościach (np. o koleżeńskiej postawie w stosunku do rówieśników), i dać do zrozumienia, że dostrzega mocne strony dziecka. To rozluźni klimat spotkania i sprawi, że rodzice będą mniej napięci. A nauczyciel zyska ich zaufanie i – co najważniejsze – przekona ich o swojej przychylności i życzliwości.
• Należy pamiętać, aby podczas omawiania z rodzicem negatywnych zachowań ucznia nie krytykować samego ucznia, lecz mówić rodzicowi o konkretnym jego zachowaniu, a następnie wspólnie poszukać rozwiązania. Rodzic powinien mieć poczucie, że celem rozmowy jest dobro jego dziecka i szukanie sposobów na modyfikację ewentualnych zachowań.
• Dla zachowania właściwego przebiegu rozmowy wskazane jest zorganizowanie przestrzeni do rozmowy. Nauczyciel nie siada za biurkiem, gdyż tworzy to duży dystans i sprawia wrażenie bycia niedostępnym. Najkorzystniej jest jak rozmówcy zasiadają przy sąsiednich bokach stolika tak, by mieli dobry kontakt wzrokowy.
• Prowadzący rozmowę nauczyciel powinien nie tylko mówić, lecz także słuchać, umiejętnie zadawać pytania i zachęcać do zadawania pytań. Nie powinien oceniać i pouczać rodziców ani podkreślać swojego autorytetu. Natomiast warto, aby podsumował to, co już ustalił (np. „Z tego co pani powiedziała, rozumiem, że…”).
• Nauczyciel rozmawiając z rodzicami o uczniu, może skupiać ich uwagę na tym, jak funkcjonuje uczeń w domu i w szkole. Powinien też zachęcać ich do zastanowienia się nad tym, które elementy w strategii uczenia się dziecka należy wzmocnić, a które wyeliminować, jakie są mocne strony dziecka (np. co lubi robić, co mu się udaje), a z czym ma trudności.
• W rozmowie warto dopytać się, jak funkcjonuje uczeń w domu, czy ma odpowiednie warunki do nauki, czy ma zaplanowany czas na naukę, czy rodzice poświęcają dziecku czas, aby mogło rozwijać swoje zainteresowania, czy rodzice wspierają je w nauce, jak przebiegał rozwój dziecka, np. czy miało ono problemy zdrowotne. Warto, by nauczyciel zapytał, jaką motywację do nauki wykazuje obecnie uczeń i jakie sposoby radzenia sobie z trudnościami wykorzystywali dotychczas rodzice i sam uczeń.
• Po zebraniu informacji nauczyciel podsumowuje rozmowę i daje do zrozumienia rodzicom, że jest gotowy pomóc uczniowi i rodzicom. Zachęca rodziców do współpracy, przekonuje do zmian, a także przedstawia swoje propozycje współpracy i pomocy.

LITERATURA
Babiuch M., Jak współpracować z rodzicami trudnych uczniów?, Warszawa 2002.
Bogdanowicz M., Adryjanek A., Rożyńska M., Uczeń z dysleksją w domu. Poradnik nie tylko dla rodziców, Gdynia 2007.
Christopher C.J., Nauczyciel – rodzic. Skuteczne porozumiewanie się, Gdańsk 2004.
Jadczak-Nowacka M., Rodzice w szkole. Kłopot czy pomoc?, Warszawa 2007.
Mańkowska I., Rożyńska M., Warsztat specjalisty terapii pedagogicznej, Gdynia 2012.
Płócińska M., Rylke H., Czas współpracy i zmian, Warszawa 2002.
Sałaciński M., Badziukiewicz B., Vademecum pedagoga szkolnego, Warszawa 2003.
Santorski J. (red.), Abc psychologicznej pomocy, Warszawa 1993.

*Małgorzata Rożyńska. Specjalista terapii pedagogicznej, pedagog, nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej, logopeda. Zajmuje się wspieraniem dzieci z trudnościami w nauce. Współautorka Metody ORTOGRAFFITI z Bratkiem.